Als Maria weet dat ze zwanger is en haar nicht Elisabet ontmoet, zingt ze een uitbundig lied. ‘Mijn ziel maakt groot de Heer, mijn geest verheugt zich over God mijn heiland.’ Dit lied van Maria is talloze malen op muziek gezet. In de kerk wordt het al vanaf de middeleeuwen in de vespers, de avonddiensten gezongen. En in de kloosters zelfs elke avond, dag na dag. ‘Mijn ziel maakt groot de Heer.’
Kerkhervormer Maarten Luther, Augustijner monnik, zong dit lied dus dagelijks. In zijn uitleg over het lied struikelt hij over de uitdrukking mijn ziel. Luther schreef: ‘Maria zegt niet: ik maak groot, maar mijn ziel maakt groot. Alsof ze zeggen wil dat haar hele zijn boven zichzelf wordt uitgetild als ze zingt: “Heel mijn leven leeft in Gods liefde, in zijn lof en vreugde. Zodat ik, zelf onmachtig, verheven word en opstijg tot Gods lof.” Van Gods Geest vervuld ervaart Maria meer dan ze zeggen kan.’ De ziel van Maria is dus meer dan haar ik. Heel haar leven, alles wat ze is, wordt opgetild.
Het woord ziel raakt een geheim. Wie zijn wij als mens? Tegenwoordig betwijfelen nogal wat neurowetenschappers of er wel een ziel is. ‘Wij zijn ons brein.’ Voorzichtig zou je je kunnen afvragen of dat niet iets te kort door de bocht is. Hoe peilen wij ons diepste zelf?
Psychologie is tegenwoordig hot en dat zegt iets. Veel jonge mensen zijn gefascineerd door de vraag wie ze zijn, hoe ze als mensen denken en handelen, en wat hen drijft. Luther besefte dat de ziel van een mens meer is dan alleen de puur individuele geest. Maria wordt opgetild. Zingend van Gods lof trilt ze van vreugde. Met lijf en ziel.
Twee jaar geleden overleed mijn vader. Ik zie hem nog zo voor me: hij lag broos en kwetsbaar in bed. Zijn ademhaling ging moeizaam. Op mijn telefoon zocht ik een van zijn favoriete delen uit de Messiah van Händel. De sopraan zingt: I know that my redeemer liveth, ik weet dat mijn verlosser leeft. Niet lang na de klanken van deze lofzang overleed hij. Uitgetild boven zichzelf. Dat is wat de kerk betekent voor mij, wat geloven is: zingen voor de eeuwige God, dwars door alles heen, zelfs tot in de dood.”
Deze overdenking komt uit een aflevering van Petrus in het land (10 december 2022). Kijk de aflevering hier terug. In deze aflevering klonk ook Lied 157c: 'Met hart en ziel maak ik Hem groot', een versie van het loflied van Maria.
