Wat kun je zeggen bij een plotseling overlijden of de mokerslag van het bericht dat je ongeneeslijk ziek bent? “Er zijn geen woorden voor …”? Het bijbelboek Job vertelt het aangrijpende verhaal van iemand die alles verliest: zijn kinderen, zijn bedrijf, zijn gezondheid, zijn vrienden en zijn God. Dirk de Bree, predikant in de Nieuwe Kerk in Utrecht, zoekt in zijn fijnzinnige boekje wel naar woorden. Hij doet dat eerlijk en helder.
Mond vol tanden
De Bree neemt wel een gok. Want als je schrijft over verdriet en pijn, loop je het risico dat je wordt als de vrienden van Job. Ze denken te helpen door zijn leed te verklaren. Ze praten erover, maar staan niet naast hem. Aan die valkuil ontsnapt De Bree. Allereerst omdat hij eerlijk naar zichzelf kijkt. Hij vertelt van momenten dat hij de plank missloeg of met zijn mond vol tanden stond. Hij hoeft God niet te verdedigen, niet uit te leggen. Hij schrikt ook niet van de heftigheid van woedende klachten.
“Het enige dat ik nog kan, is klagen, schreeuwen. Kom me dan niet aan met verklaringen. Jullie kiezen de kant van God. Alsof God verdediging nodig heeft.” Job protesteert en balt zijn vuisten. Hij schreeuwt om God tegen God. De Eeuwige is een oneerlijke ‘wreedaard’ en zijn ‘tegenstander’. Job klaagt en laat God niet los.
Geen goedkope oplossingen
“Het bijbelboek Job was mijn redding”, zegt De Bree. Als God betrokken is op ons leven, dan is Hij dat ook bij de rauwe randen ervan. De Bree roept kerkgangers op dat waar te maken. De kerk is niet de plek van goedkope oplossingen, van halleluja’s die de vragen overstemmen. Wel de ruimte voor wie probeert te bidden terwijl de hemel zwijgt. De Bree hoopt op meer eerlijkheid in de kerk. Je hebt niets aan een ‘knuffel-God’ als rottige dingen gebeuren.
Job roept naar boven: “Vader, waar bent U?” God zwijgt en blijft zwijgen ... Krijgt Job dan geen antwoord? Jawel. Maar dat antwoord is eerder een ontregelende ontmoeting. God is ontzagwekkender en huiveringwekkender dan Job dacht. En het leven geheimnisvoller.
Handreiking voor gesprek
De Bree liet zich raken door talloze ontmoetingen met mensen die alles uit handen geslagen zagen. Dat is merkbaar in zijn taal en toon. Mooi is dat hij vaak verwijst naar muziek, films en literatuur. Ook dat laat zien hoe zijn geloof en theologie geaard zijn in het gewone leven. Het boekje is met zorg vormgegeven en in een harde kaft gestoken. Het biedt ook een handreiking voor gesprek en ontmoeting. Want dat biedt misschien wel troost en woorden die het houden. Net als dit boekje.
Dirk de Bree: De kwestie Job. Zijn vragen, zijn vrienden, zijn God. Uitg. Stichting Kloosterhoeve de Beug, ISBN 9789090399829
