De zee trekt. Bij zon en storm, bij wind en tij ben ik graag op de Brouwersdam of bij de Kwade Hoek. Om uit te waaien of vogels te kijken. In Biografie van de Noordzee vertelt Arie Kok wat zich aan de kust van Noord-West-Europa de afgelopen eeuwen heeft afgespeeld. Je leest van Viking Knoet en Willibrord tot de bouw van de tweede Maasvlakte. Toch is het geen geschiedenisboek. Als Arie Kok schrijft over slavernij en klimaatverandering is het boek indringend actueel.
Dubbel gezicht
Na zijn boek over de Zuiderzee is er dit vervolg. Daarin vertelt de Amersfoortse journalist en schrijver 20 verhalen over wat zich aan de kusten van de Noordzee heeft afgespeeld. Boeiend en onderhoudend neemt de schrijver je op sleeptouw van Vlissingen naar Scarborough tot aan Tobago. Je meert aan in bekende havens, Vlissingen en Scheveningen. Maar ook in het voor mij onbekende Oostende. Daar leefde en werkte pastoor Pype. Met hart, ziel en geloof zette hij zich in voor de arme bewoners van het visserskwartier.
De zee vertelt net als het boek een dubbel verhaal. De zee verbindt landen en culturen met elkaar maar brengt ze ook in oorlog. De zee is wingewest en pleisterplaats. De zee is de mens altijd te sterk en we leven ervan. Dat dubbele gezicht is precies wat de schrijver zoekt. Hij wil een ander verhaal vertellen. Niet alleen de heldenverhalen komen langszij. De VOC-mentaliteit kent ook de donkere kant van slavernij en uitbuiting.
Vergeten kant
Arie: “Als wij het hebben over de zee vertellen we het liefst heroïsche verhalen. Over zeeslagen en onze strijd tegen het water. Ik wil ook de vergeten kant laten klinken. Die van de armoede en het ware heldendom van mensen die met een hongerloon grote gezinnen moesten voeden. Mijn vader heeft nog echte armoede meegemaakt. Een gezin van elf kinderen met een bakkerij waar je nauwelijks van kon rondkomen. Dat heeft hij zijn hele leven met zich meegedragen.”
Geloof ook nu van betekenis
“Hoe de zee het leven en het geloof van mensen heeft beïnvloed, zie je het best in de vissersdorpen. Er leeft een sterk besef van kwetsbaarheid en nietigheid. Men was afhankelijk van de zee voor inkomsten en voedsel, maar de zee was ook een ontembare kracht. Dat kennen wij niet meer zo. Wij gaan naar het strand om te zwemmen of te zonnen. Maar strandtoerisme is pas laat ontstaan. De zee was gevaarlijk, muien onberekenbaar, een stormvloed eiste talloze leven. Men wist zich afhankelijk van het noodlot en dus van God. Toen ik in Urk aan mijn vorige boek werkte, werd er in de kerk gebeden voor een schip in nood. Dan voel je de dreiging van gevaar. ‘s Maandags in de supermarkt ging het gesprek daarover. Het tekent een gemeenschap. Dan begrijp je dat mensen graag geloven in een voorzienende God. Dat biedt steun. Historici hebben soms de neiging geloof te zien als iets van vroeger. Ik wil laten zien dat geloof ook nu nog voor mensen van betekenis is bij de keuzes die zij maken.”
Het slot van de biografie vind ik het meest indringend. Dan draait het perspectief om en krijgt de Noordzee zelf een stem. En Arie zou haar vragen: wat gaat er door je heen als je ons roofachtig gedrag ziet?
Arie Kok, Biografie van de Noordzee. Verhalen over leven met het water. Omniboek, 2025. Verkrijgbaar bij de lokale boekhandel.
