Een bus met Syrische vluchtelingen arriveert in een verwaarloosd stadje in Noord-Engeland. Een jonge vrouw, Yara, maakt vanuit de bus foto’s van hun nieuwe thuis. Als ze uitstapt, roept iemand dat ze niet welkom zijn. Een ander slaat de camera uit haar handen. De camera valt, de lens is gebroken.
De toon is gezet. Het stadje onder de rook van Durham heeft zijn beste tijd gehad. De straten zijn grauw en leeg. Huizen staan te verkrotten, jongeren zijn weggetrokken, werk is er nauwelijks.
Laatste veilige thuis
De klandizie van pubeigenaar Tommy Joe Ballantyne loopt al jaren terug. Zijn café, The Old Oak, is niet verkoopbaar, dus zit er niets anders op dan maar door te werken. De stamgasten drinken hun pint en vertellen iedere dag verhalen van teleurstelling en woede. Ooit waren zij de trotse werkers in de mijn. Sinds die gesloten is, zijn ze vergeten door de beleidsmakers en achterhaald door de tijd. De buurtkroeg is hun laatste veilige thuis. Als de politici in het verre London besluiten dat hun stadje de ideale plek is om Syrische vluchtelingen te huisvesten, komen ze in verzet.
Zijn arbeiders dan allemaal racisten? Nee! Regisseur Ken Loach: “Als je met de mensen in zulke stadjes praat, begrijp je dat ze legitieme grieven hebben. Ze zijn in de steek gelaten. Hun woede en bitterheid komen niet uit de lucht gevallen, en vormen een dankbare voedingsbodem voor extreemrechts.”
Empathisch registreren
De vraag die de film aan mij stelt, is: kan ik met de blik van een nieuwkomer kijken? Loach geeft geen simpel antwoord. De regisseur houdt vast aan zijn eigen camerapositie. Hij registreert. Niet koel en afstandelijk, maar empathisch. Door zijn blik begrijp ik de woede van de oud-mijnwerkers. Ik voel verontwaardiging om de botte bejegening van Yara. Trots ben ik op haar als zij zelfbewust reageert (“Ga terug naar je eigen land!” - “Ja, dat zou ik wel willen.”). Ik ervaar de wanhoop van T.J. (Tommy Joe) die werkt aan een nieuw begin, samen met de nieuwkomers, en hoe het hem onmogelijk wordt gemaakt. Zijn motto is: geen liefdadigheid maar solidariteit. Maar hoe doe je dat?
Glorietijd, ooit
Loach laat ons niet kijken door de lens van Yara. Alsof hij zegt: dat kan ook niet. Je hebt je eigen gezichtspunt. Maar Yara krijgt haar camera wel terug. T.J. laat de lens repareren, op zijn kosten. Bijzonder is het moment dat Yara de zaal achter het café betreedt. Die is al jarenlang niet meer in gebruik en staat vol met ouwe meuk en voorraden. Aan de wand hangen foto’s uit de glorietijd van ooit.
De pub en de kerk hebben elkaar nodig om de verhalen van mensen echt te horen
Yara kijkt door de lens van toen. Zij ziet een gemeenschap met een rijk sociaal en cultureel leven. Vakbonden, saamhorigheid, gezamenlijke maaltijden tijdens de stakingen van 1984. De monden van de kinderen moeten wel gevoed. ‘When you eat together, you stick together’ staat onder een foto van een zaal vol etende kinderen. “Dat zei mijn moeder altijd”, zegt T.J. Yara knikt: “Wij deden hetzelfde in Syrië.”
De pub en de kerk
Geloof en kerk spelen een minimale rol in de film. Maar helemaal afwezig zijn ze niet. Als Yara de imposante kathedraal van Durham bezoekt, is zij onder de indruk. “Bij ons in Syrië worden dit soort gebouwen vernietigd door IS.” T.J. heeft net verteld dat hij gestopt is naar de kerk te gaan. Maar nu zit hij in de kerkbank. Hij ziet de verwondering van Yara. Ze kijkt de imposante ruimte in en zegt: “Het vergt kracht om iets nieuws te beginnen. Het vergt moed om iets moois te bouwen.”
Ik merk dat de hoop in mij groeit. De pub en de kerk, ze hebben elkaar nodig om de verhalen van mensen echt te horen. Om hoop te houden. Niet op liefdadigheid maar op solidariteit.
The Old Oak draait momenteel in de bioscoop. Regie Ken Loach. Met Dave Turner, Ebla Mari, Debbie Honeywood, 113 min.
