Toen mensen in haar omgeving hoorden dat ze de Bijbel ging lezen, reageerden ze onthutst. Wat moest ze met zo’n “ouderwets boek”? Maar Inez van Oord is ervan overtuigd dat de Bijbel een boek is voor alle tijden.
De oprichter van het succesvolle spirituele maandblad Happinez zegde de gereformeerd-synodale kerk van haar ouders al op jonge leeftijd vaarwel. Na jaren – en een spirituele zoektocht langs allerlei goeroes en religieuze geschriften – doet ze in haar boek Rebible de Bijbel weer open.
Ze ging op ontdekkingstocht samen met haar broer Jos, theoloog en tv-presentator (zie kader). Ze spitten bijbelverhalen door, praatten onvermoeibaar over de bedoeling van deze verhalen, en gingen op reis naar de Sinaï, naar Rome, naar Schotland.
Zo ontdekte ze onverwachte kanten van de Bijbel. Dat er (bijna) geen heilige boontjes in voorkomen, bijvoorbeeld. Waarom Jezus’ moeder een maagd was. En waarom het wonder van de vijf broden en twee vissen begint met een kind.
Nieuwsgierig
Broer en zus werden het niet altijd eens, maar “hij was niet de dominee die zei: zo zit het.” Ook tijdens het gesprek met Paul en Rob Visser blijkt dat de uitgangspunten verschillen. Want Inez van Oord ziet God niet als persoon. “Noem het de Spirit, de Levenskracht, of God. Maar God is alles wat je ziet. In alles en iedereen. Het bestáát niet dat er ergens daarbuiten iemand zweeft.”
De predikanten denken daar duidelijk anders over. “Voor jóú bestaat dat niet,” reageert Paul Visser, “maar ik zie God toch echt als Iemand buiten mij. Als ik dat niet zou geloven, zou ik vandaag nog ophouden om dominee te zijn.” Ook Rob Visser gelooft dat God een “werkelijkheid buiten ons” is. “Een werkelijkheid waar we uit voortkomen en die ons altijd omringt, zelfs als deze wereld kapot gaat.”
“Elke keer bleek er weer een extra laag in een bijbelverhaal te zitten.”
Ze snapt het wel “als iemand God als persoon ervaart”, zegt Inez. “Maar mij helpt het juist om dat níét te doen. Anders maakt het mij namelijk minder betrokken, het houdt mij weg van mijn verantwoordelijkheid. Als God iemand buiten mijzelf is, kan ik die de schuld geven, terwijl ik zelf vrijuit ga. Door God te ervaren als iets in mijzelf, kan ik daarmee een connectie maken.”
Ondanks hun verschillende kijk op God zijn de predikanten vooral nieuwsgierig. Hoe leest iemand die niets meer heeft met de kerk, de Bijbel – het boek dat in alle kerken open gaat?
Verrast
Het bijzondere van de Bijbel vond Inez dat ze elke keer weer verrast werd. De Bijbel is een ingewikkeld boek, leerde ze, misschien wel lastiger te doorgronden dan al die andere religieuze geschriften die ze gelezen heeft. Elke keer bleek er weer een extra laag in te zitten. “De toren van Babel bijvoorbeeld. Ik dacht dat ik de betekenis snapte: de mensen werkten samen aan een uitdagend project, ze wilden elkaar verstaan.”
“De vragen die jij stelt, zorgen ervoor dat ik sommige teksten met een frisse blik gelezen heb.”
Maar haar broer ontleedde het verhaal dan nog verder. “Ik was blij met zijn uitleg: ‘Nee, ze bouwden zó hoog dat ze bijna zelf een god konden zijn.’ Dat vergeleek hij met de actualiteit: ‘Zo’n eenheid kan verkeerd uitpakken, dat kan levensgevaarlijk zijn. Je zou kunnen zeggen dat wij in een Babelcultuur leven, met mensen in torens die zichzelf groter maken dan nodig en zichzelf belangrijker voelen dan de ander. Dan is het alsof we de medemens niet meer zien.’ Zo bijzonder, om daar samen op zo’n manier mee bezig te zijn.”
“Het is erg mooi”, vindt Rob Visser, “hoe jullie in Rebible mensen aan het denken zetten over God en over de Bijbel. De vragen die jij stelt, zorgen ervoor dat ik sommige teksten met een frisse blik gelezen heb. Soms ontdekte ik een nieuwe lijn.”
Oase
In deze tijd is het volgens Inez van Oord belangrijker dan ooit om te erkennen dat we als mensen lang niet alles kunnen weten. “We hebben het hier over een Intelligentie waar wij eigenlijk niets van begrijpen.”
“De ziekte van deze tijd”, stelt ze, “is dat wij ons denken veel te belangrijk maken.” Ze vertelt hoe ze met haar broer Jos naar de Schotse kloostergemeenschap in Iona ging. “In de kerk zei een vrouw alleen: ‘Good morning’. Daarna bleef het stil. Je hoorde alleen het geschuifel van voeten, de wind rondom de oude kerk, verder niets. Na een tijdje begon ik te begrijpen: misschien is dít de preek, misschien zit het verhaal wel in de stilte.”
Vandaag de dag hebben mensen behoefte aan soortgelijke ervaringen die ruimte scheppen in hun hoofd, daar is ze van overtuigd. “We praten over God, proberen alles in woorden te vangen. Maar als je leert het intellectuele geen aandacht te geven, dan vóel je dat er een andere realiteit is. Dus ga God maar van binnenuit ervaren.”
Paul Visser verschilt weliswaar met haar van mening over wie God is, toch moet hij al luisterend denken aan een ervaring uit zijn jeugd. “Ik zocht God serieus, maar ik kon hem niet vinden. Toen ik tijdens een vakantie aan het bidden was, voelde ik ineens dat ik door alle bodems heen zakte. Al mijn gezoek, al mijn bezig-zijn om vroom te worden, het stelde niets voor. Juist die leegte, dat benauwende tekort leidde tot een enorme bevrijding. Ik verloor mezelf en daardoor ervoer ik alleen nog erbarmen en liefde van de Andere zijde. Ik vond mezelf terug in Christus, zoals Paulus ergens treffend zegt.”
“Zo’n ervaring komt meestal niet vanzelf”, weet Inez. “Je moet jezelf trainen om open te staan voor die Levenskracht, voor God. Er kan van alles in de weg zitten.”
“Onlangs las ik uit de profetie van Hosea”, herinnert Paul Visser zich. “Daarin gaat het over mensen die door al hun drukke bezigheden van God af waren geraakt. God zegt dan: ‘Ik voer jullie in de woestijn.’ Dat is de leegte waar ze door hun drukte in verzand waren geraakt. Uitgerekend dáár belooft Hij nabij te komen en te spreken tot hun hart.”
Inez: “Precies. En als dát het geheim is, dat de leegte een oase blijkt te zijn waarin we weer gevuld kunnen worden, dan zou het goed zijn als we meer leegte in ons leven zouden creëren.”
Fascinerend
Een voorkeur voor een van de bijbelverhalen heeft Inez van Oord niet. Je kunt ze ook niet los van elkaar lezen. “De verhalen uit het Oude Testament zijn groots en meeslepend. Daarna wordt Jezus geboren, een mens van vlees en bloed. Iemand waarmee je je kunt identificeren. Het Oude Testament dient als fundament voor het Nieuwe Testament. Het zijn als het ware lagen die op elkaar zijn gebouwd, net zoals een huis op een fundament is gebouwd.”
“God verpakt als mens, dat is toch een fascinerend verhaal?”
Tijdens het schrijven aan Rebible raakte ze gefascineerd door Jezus: zijn leven laat precies zien wat ze bedoelt met ‘God in ons’. “God verpakt als mens, dat is toch een fascinerend verhaal?”
De beide dominees realiseren zich dat het verhaal van Jezus voor sommige mensen absurd kan klinken – geboren uit een maagd, gekruisigd, weer opgestaan. “Die kruisiging zou je zelfs kunnen beschouwen als mislukking. Dan zou je kunnen concluderen: de PR van Jezus was knudde”, vat Rob Visser samen.
“Maar als dat niet was gebeurd, had niemand van Jezus gehoord”, zegt Inez van Oord stellig. “We hebben het hier wel over het bestverkochte verhaal ter wereld, hè. Dat noem ik niet bepaald slechte PR.”
“Die ‘mislukking’ is de beste PR gebleken, ja”, beaamt Rob. “En God zij dank is het zo gegaan, want door de kruisiging komen we dichter bij God.”
Ze heeft moeite met het kruis als symbool van het christendom. “In alle verhalen draait het om verdraagzaamheid en liefde, en dan kiest de kerk een logo dat te maken heeft met lijden. Dat is toch jammer?”
“Nou, ik ben blij dat we geen weegschaal als symbool hebben”, antwoordt Paul Visser met een glimlach. “Het kruis is juist God ten voeten uit. Volmaakte liefde en verdraagzaamheid. Je kunt God vertrappen, vernederen en zelfs vermoorden, maar Hij antwoordt met vergeving en vrede.”
“Die liefde, die zie je als je niet gehinderd wordt door je denken, als je leert te kijken met de onbevangenheid van een kind”, vult Inez aan.
Kus
Ze zag het meest op tegen het verhaal over Judas. “Wat moest ik daarmee, met die verrader?” Toch verraste de Bijbel haar toen opnieuw. “Judas gaf Jezus een kus. Ik dacht: wat raar, waarom zou je iemand die je wilt verraden, een kus geven? En wat ook bijzonder is, Jezus verzette zich niet tegen Judas. Er was geen gevecht, geen ontkenning, geen afwijzing. Een mooi voorbeeld. Zodra je de strijd aangaat, wek je altijd tegengestelde energieën op. Je kunt het donkere uitdagen, niemand wordt daar beter van. Maar Judas werd niet uitgedaagd. Na die verraderlijke kus zei Jezus: ‘Vriend, ben je daarvoor gekomen?’ Ik vind dat een van de mooiste zinnen in de Bijbel. Waar ben je voor gekomen? Het is als een oproep, een herinnering: waar ben ik voor gekomen, voor het goed of het kwade? Dat kunnen we ons elke dag afvragen.”
“Dat is het mooie aan de Bijbel”, vindt Paul Visser. “De verhalen zijn net zo echt en ruig als het leven zelf. Dat maakt dit Boek zo wáár!”
---
Inez van Oord
Geboren: 1958, Haamstede.
Gezin: een dochter.
Bekend als: oprichter van Seasons, een tijdschrift over buitenleven (1992), en het magazine Happinez, over zingeving, bewustwording en persoonlijke groei (2003). In 2016 kwam haar levenslessenboek uit, Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? In 2018 publiceerde ze samen met haar broer Jos van Oord Rebible. Ontdekking van vergeten verhalen. Jos van Oord, tot voor kort predikant in de Protestantse Gemeente Baarn, is presentator van het tv-programma Met hart en ziel, over geloof, hoop en liefde in de Protestantse Kerk.
Foto's: Sjaak Verboom
