'In Osnabrück in Duitsland staat een museum, dat wel het museum zonder uitgang wordt genoemd. Het is speciaal ontworpen om de schilderijen te dragen van de Joods-Duitse kunstenaar Felix Nussbaum. Hij is slachtoffer van de Jodenvervolging in Duitsland en in België en is in 1944 in Auschwitz vermoord. Hij schilderde tot het einde, en het bijzondere is als je er loopt dat je in zijn werken de dreiging, de ellende en de wanhoop voelt toenemen.
Je hebt dat gevoel trouwens niet alleen in de schilderijen, maar ook als je door het museum heen loopt. Want de weg wordt steeds smaller en nauwer. De looproute geeft je een gevoel van beklemming. En toen ik daar liep, had ik het gevoel dat ik kon voelen wat de kunstenaar voelde.
Een toenemende dreiging, een toenemende beklemming. En een toenemende benauwdheid. Iets van die beknelling voel ik ieder jaar, ook in de week voordat het Pasen wordt.
Goed, op Palmzondag wordt Jezus nog onder luid hosanna Jeruzalem binnengehaald op een rug van een ezel. Maar toch werpt de dreiging zijn schaduw al vooruit. En dan wordt het Goede Vrijdag, en dan loopt de weg van Jezus dood. Einde. Kruis erdoor.
In de kerk wordt het paasverhaal trouwens verbonden aan nog een ouder verhaal, dat ook gaat over beknelling en een doodlopende weg. Over het volk van de Joden dat vlucht uit Egypte, achterna gezeten door de Farao met zijn wagens en zijn paarden die ze weer terug wil halen en ze weer slaaf wil maken en dan voor de Rode Zee komen te staan. Ze kunnen niet verder, ze staan met hun rug tegen de muur van water.
Maar dan, wat is dat? De ochtendwind steekt op en de wind is zo sterk dat hij het water opwerpt tot een muur en door het water heen ontstaat een weg naar de overkant. Het is nog geen uitgang. Maar dit is wel een weg vooruit.
Als ik terugkijk op mijn leven, dan heb ik daar ook momenten van enorme benauwdheid gekend. Eén keer letterlijk in een doodlopende straat met achter mij jongens waar ik vreselijk bang voor was. Een andere keer verstrikt in een bijna onmogelijke keuze. En toch kwam ik er doorheen. Er was niet 1-2-3 een uitweg en de benauwdheid bleef, maar er was toch blijkbaar iets van een doorgang.
Het geeft best wel een dubbel gevoel als je dat Felix Nussbaum Museum weer uitloopt. Jij bent weg uit de benauwdheid, maar tegelijkertijd is iets van die doodlopende weg je onder de huid komen zitten. Je hebt weer ademruimte, maar tegelijkertijd ben je je enorm bewust van al die mensen die hun hele leven ervaren als een doodlopende weg, die hem moeten doorbrengen in een voortdurende toestand van bedreiging. En dan hoop je zo dat er op een ochtend in onze wereld eens flink die wind opsteekt.'
Tip: beluister ook het lied dat in deze aflevering werd gezongen:
Deze overdenking komt uit de zesde aflevering van 'Petrus in het land' (27 maart, KRO-NCRV). De hele aflevering terugkijken? Ga dan naar NPO Start.
