Adventskaarsen zijn een protestantse uitvinding. In 1839 maakte de Duitse, lutherse theoloog Johann Hinrich Wichern (1808-1881) voor het eerst gebruik van kaarsen als aftelkalender naar Kerst. Hinrich runde een missieschool en het verhaal gaat dat zijn leerlingen rond december constant vroegen of het al bijna Kerst was. Daarom besloot hij een voor de kinderen begrijpelijke aftelkalender te maken.
Wagenwiel
Het allereerste exemplaar was een flink gevaarte: Hinrich gebruikte een wagenwiel als basis. Daarop plaatste hij vier grote kaarsen met negentien kleinere kaarsen ertussenin. Elke dag werd een kleine kaars aangestoken, elke zondag was een grote kaars aan de beurt. Zo konden de kinderen precies zien hoelang het duurde voordat het eindelijk Kerst was.
Migranten
De gewoonte om tijdens Advent vier kaarsen te branden, heeft dus een lutherse oorsprong. Na de Reformatie werd het lutheranisme een belangrijke kerkelijke stroming in Duitsland. Ook in Nederland ontstond een aantal lutherse gemeenten. Die telden destijds vooral migranten: protestantse vluchtelingen uit Antwerpen en handelaren uit Duitsland en Scandinavië, waar het lutheranisme populairder was dan het calvinisme. In 2004 ging de Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland op in de Protestantse Kerk.
Licht van de wereld
Vandaag de dag maken veel protestantse kerken gebruik van een adventskrans, maar dan in een veel kleinere uitvoering dan het origineel: vier kaarsen op een (rond) onderstel, vaak versierd met dennengroen en eventueel kerstdecoraties. Meer dan het aftellen draait het nu om het symboliseren van het Licht van de wereld, dat met Kerst naar de aarde komt.
Sober
In bevindelijke protestantse kerken komen kaarsen er overigens niet in. Symbolische handelingen zoals het branden van kaarsen doen te veel denken aan de katholieke traditie en leiden te veel af van het Woord, is daar de overtuiging. Zij houden het liever bij een sobere liturgie.
Deze tekst is afkomstig uit de Canon van het Nederlandse protestantisme. Je kunt het boek hier bestellen.
Tekst: Judith van der Spoel | Foto: Arend-Jan Westerhuis
