Augustinus (354 tot 430 na Chr.) is de belangrijkste Latijnse kerkvader. Hij zegt: de vergeestelijkte mens, die de stappen 1 en 2 van onthechting van de wereld heeft doorstaan, keert terug naar zijn oorsprong, naar de Ene, naar God. God is het absoluut Goede. En door middel van extase kun je soms, heel even, God ‘schouwen’. En Christus is de weg tot ‘het Ware’. Christus wees ons de weg van het menselijk naar het hemelse, de weg naar Gods liefde. Ideaal is als de mens een exclusief verlangen koestert naar God. Dit hemelse verlangen is ingegeven door het hart en leidt tot wijsheid.
Liefde centraal
Augustinus zoekt naar woorden om zijn belevingen kracht bij te zetten. Net als veel anderen worstelt hij met beeldtaal, omdat taal altijd ontoereikend blijft.
‘Ik trad in mijn diepste binnenste binnen, door Jou geleid, en met het oog van mijn ziel zag ik een onveranderlijk licht. (…) O, geliefde eeuwigheid: dat ben jij, mijn God, en tot jou verzucht ik dag en nacht.’
Liefde staat centraal voor Augustinus. Liefde voor God, en dus voor het goede. Belangeloze liefde. Die bereik je via een bochtig en lastig parcours, juist hij zelf heeft dat ondervonden. En alleen door Gods genade, want zelfs de vrije wil is door Gods genade ingegeven.
‘Laat heb ik je liefgehad, o schoonheid, zo oud en zo nieuw, laat heb ik je liefgehad. Je was binnen en ik was buiten: en daar zocht ik je, en ik rende op de schone dingen af die door jou gemaakt zijn. Je was bij mij, maar ik niet bij jou. Geroepen heb je, geschreeuwd en mijn doofheid doorbroken; gestraald heb je, geschitterd, en mijn blindheid verjaagd. Ik heb je ingeademd en snak nu naar jou; je hebt me aangeraakt - en nu ben ik ontvlamd naar je vrede.’
Mystieke ervaring
Als je je hebt kunnen losmaken van verslavingen, emoties, gedachten, kennis, kun je dan een mystieke ervaring krijgen? Ja, zegt Augustinus. Hij spreekt van ervaringen in de vorm van een ‘extase’ of een ‘visioen’. Een extase is als het ‘uit jezelf treden’ of ‘een plotselinge kortstondige ervaring die de mens overkomt’.
‘Ik raakte die wijsheid even aan, door een algehele slag van het hart. En ik slaakte een zucht.’
Het lijkt op de psychosomatische effecten die het meeste op verliefdheid lijken. Hij spreekt ook regelmatig van een complete rust in de ziel. Herken je zo’n staat van zijn?
‘Een lange vakantie kan je helpen loslaten, stap voor stap’
Hoe kom je tot een mystieke ervaring?
Augustinus zegt: onthecht je eerst van al het wereldse. Dat kan bijvoorbeeld door te vasten, het oefenen in gebed en meditatie, belangeloos dienstbaar zijn. Het is heel persoonlijk, ieder moet zijn eigen weg hierin vinden. Het is geen makkelijke weg. Loslaten.
Daar weet ik alles van. Een lange vakantie kan daarbij helpen, waarin je stap voor stap de maanden die achter je liggen kunt loslaten. Uit je lijf en uit je gedachten. Gelukkig zegt de schrijver dat je weliswaar in de eerste stap van je lichamelijke verslavingen af moet komen, maar dat je voor de volgende stappen juist wel weer je lichaam nodig hebt! En dat is jarenlang verkeerd geïnterpreteerd door de kerk. Het lichaam werd geminacht. Dat is gelukkig in de meeste kringen niet meer zo. Zwemmen in de golven is de ultieme manier om alles van binnen leeg te maken, vind ik.
