Ik liep al eerder een paar etappes van het Westerborkpad. Vandaag loop ik een extra lange route: van station Hilversum naar Loosdrecht, vandaar naar station Hilversum Sportpark, en vervolgens naar Baarn. Afstand: ongeveer 19 km. Het grootste deel van de route gaat door het bos en over de hei, op een bijzondere dag: 5 mei, Bevrijdingsdag.
Langs de spoorlijn
Het Westerborkpad is een van de 35 officiële Lange-Afstand-Wandelpaden (LAW’s). Initiatiefnemer is Jan Dokter, die de route in 2008 voor het eerst liep, ter nagedachtenis aan zijn twaalf gedeporteerde familieleden. Het startpunt is de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam – tijdens de Tweede Wereldoorlog een verzamelplaats vanwaar Joden via Kamp Westerbork en Kamp Vught gedeporteerd werden naar de vernietigingskampen. Het eindpunt is voormalig Kamp Westerbork in Hooghalen.
Omdat het transport van Joden per trein plaatsvond, loopt het pad zo dicht mogelijk langs het spoor. Het Westerborkpad is daarmee niet het mooiste langeafstandwandelpad, de meeste treinen rijden immers ‘achterlangs het leven’, zoals Willem Wilmink dichtte. Sommige stukjes van het pad moet je even voor lief nemen.
‘Uitstapjes’ zijn er bij historische sporen die verwijzen naar de deportatie van de Joden, en bij gedenkplaatsen. Vandaag tref ik daar een aantal van.
De meeste treinen rijden achterlangs het leven
Mauthausen-monument
Niet ver van station Hilversum, vlak achter de Grote Kerk midden in het centrum, ligt de Oude Begraafplaats ‘Gedenk te sterven’, een zee van rust en groen. Daar staat het Mauthausen-monument: een steen die door de Joodse verzetsstrijder Bill Minco werd meegenomen uit de steengroeven van het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen en in een zuil van rode bakstenen is gemetseld. De gedenksteen werd op 5 mei 1970 onthuld.
Ook staat hier een monument dat is opgericht ter nagedachtenis aan tien leerlingen van Het Nieuwe Lyceum die door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen. Het monument werd in 1948 onthuld ter gelegenheid van het 12,5-jarig bestaan van Het Nieuwe Lyceum.
Joodse begraafplaats
Een flink stuk door het dorp Hilversum gaat het nu, tot aan de Joodse begraafplaats aan de Vreelandseweg. Ik moet bellen voor toegang tot de begraafplaats, deze is hermetisch afgesloten.
De Joodse gemeente Hilversum maakte vanaf eind 19e eeuw een stevige groei door, in tegenstelling tot veel andere Joodse gemeenten. In de jaren 30 van de vorige eeuw vonden 125 Joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk een onderkomen in Hilversum. Op de huidige begraafplaats – van 1751 tot 1937 was er een andere Joodse begraafplaats aan de Gooische Vaart – staat een monument ter nagedachtenis aan alle Joodse landgenoten die tijdens de oorlogsjaren zijn weggevoerd en geen eigen graf hebben gekregen. Van de ongeveer 600 Joodse families uit Hilversum overleefden slechts 40 de oorlog.
Monument Jeugdalijah
Langs de rand van het dorp op naar Loosdrecht. En al gaat het langs en over veel stenen, de route neemt zoveel mogelijk natuurschoon mee. Door het uitbundige groen en de bomen volop in bloesem is het een mooi traject. Aan de rand van Loosdrecht stuit ik pardoes op het monument Jeugdalijah, je zou er zo aan voorbijlopen als je niet wist dat hier iets bijzonders te zien is. De kransen en de vele losse bloemen – het is immers de dag na de Dodenherdenking – helpen natuurlijk mee.
In september 1939 vestigde een groep Duitssprekende Joodse jongeren, tussen 15 en 17 jaar, zich in het Paviljoen Loosdrechtse Rade. Ze waren zonder ouders gevlucht uit Duitsland en Oostenrijk en werden opgevangen door de jeugdalijah, de term voor de Joods-zionistische emigratie van jongeren naar Palestina en later Israël. Ze bereidden zich in het paviljoen voor op emigratie. 70 procent van hen heeft de oorlog in onderduik weten te overleven. De namen van hen die werden opgepakt en niet terugkeerden, staan op het monument vermeld.
Joods Monument
Vanaf Loosdrecht is de route werkelijk schitterend: door het bos, over landgoed Zonnestraal, en verder over de Hoorneboegse Heide richting station Hilversum Sportpark. Vanaf daar loopt de route vanwege werkzaamheden anders dan het boekje van het Westerborkpad aangeeft, gelukkig had ik de website gecheckt. De tocht gaat nu, steeds in de buurt van de spoorlijn, richting Baarn. Pas bij station Baarn, het eindpunt van vandaag, is weer een monument te zien. Bij het stationsplein staat het Joods Monument. Dat toont de namen van 45 Baarnse Joden die zijn weggevoerd en uiteindelijk vermoord in vernietigingskampen.
Westerborkpad
De totale lengte van het Westerborkpad is 336 kilometer, onderverdeeld in 30 etappes van 5,3 (de kortste) tot 20,4 km (de langste). Het pad is rolstoeltoegankelijk.
De wandelroute in zijn geheel is terug te vinden in de speciaal hiervoor gemaakte wandelgids, te bestellen via: wandel.nl/routes/westerborkpadZoek op: LAW-gids 15 – Westerborkpad. Wandelen in het spoor van de Jodenvervolging, (á € 19,95).
Alle routes van de wandeling zijn ook online te vinden op: wandelnet.nl/westerborkpad
Walk of Peace in de Vredesweek
PAX (voor vrede) brengt wandelen en vrede bij elkaar in de Walk of Peace, die sinds 2015 samen met de Raad van Kerken in ons land wordt georganiseerd. Op de website vind je een handleiding en ander materiaal dat te gebruiken is bij een Walk of Peace. PAX levert een Vredesweekvlag en/of Walk of Peace-tassen zolang de voorraad strekt, met een maximum van 50 tassen per wandeling. Het thema van de Vredesweek 2022, van 17 t/m 25 september, is ‘Generatie Vrede’.
vredesweek.nl
Petrus lichtte 7 activiteiten van de Vredesweek uit. Lees hier verder:
Tekst: Janet van Dijk | Beeld: Janet van Dijk/ Unsplash (kop)
