Grofweg waren de deskundigen lange tijd in twee kampen verdeeld. Het ene kamp meende dat 25 december ooit is gekozen omdat Kerstmis de plaats innam van een ‘heidens’ feest dat op die dag plaatsvond. Het meest genoemde voorbeeld is het Romeinse feest van Sol Invictus – ‘de onoverwinnelijke zon’. Maar die theorie is inmiddels ontkracht. Het kan zelfs zo zijn dat Kerst al eerder op 25 december werd gevierd dan Sol Invictus.
Berekening
Het andere kamp meende dat de gekozen datum terug te voeren is op oude tijdrekeningen. Theologen in de vroege kerk deden hun uiterste best om de exacte datum van Bijbelse gebeurtenissen te berekenen. Bijvoorbeeld Hippolytus van Rome. Deze kerkvader (ca. 170-235) hield zich bezig met het berekenen van de precieze data van onder andere de schepping. Hij berekende dat God de wereld op 25 maart geschapen moest hebben, tijdens de allereerste Pesach. Gebaseerd op een ouder joods idee dat schepping en verlossing innig aan elkaar verbonden zijn, volgde dan dat Jezus’ conceptie – en zijn kruisiging ook – op 25 maart moest hebben plaatsgevonden. En Jezus’ geboorte logischerwijs precies negen maanden erna, op 25 december.
Zonnewende
Voor middeleeuwse geleerden zoals de Engelse monnik Beda was deze berekening heel vanzelfsprekend. Hoe passend was het dat Jezus werd verwekt tijdens het lentepunt (volgens Beda op 25 maart), als het licht de overhand krijgt over de duisternis. En dat Hij dus negen maanden later werd geboren tijdens de winterzonnewende (volgens Beda op 25 december), als de dagen het donkerst zijn. Pas in de 16e en 17e eeuw zetten calvinistische theologen openlijk vraagtekens bij deze rekenkunde, tot onrust van de katholieken.
Lichtpunt
Tegenwoordig gaan de meeste deskundigen ervan uit dat onze winterse Kerst zijn oorsprong vindt in deze tijdrekeningen. Al zijn theologen het er intussen al lang over eens dat Jezus niet écht op 25 december werd geboren. Eén ding is wel duidelijk: 25 december blijft voor velen een lichtpunt in donkere dagen.
Lees ook:
