Voor haar ogen
Vluchtelingen terugsturen de zee op: Griekenland ontkent dat het zich schuldig maakt aan deze ‘pushbacks’. Maar volgens internationaal onderzoek werden tussen maart 2020 en september 2021 ten minste 957 vluchtelingen die het land wilden bereiken, teruggestuurd de Egeïsche Zee op. Alice, medewerker bij Kerk in Actie-partnerorganisatie Borderline op Lesbos, zag het voor haar ogen gebeuren.
Opblaasvlot
“We zien heel brute vormen van pushbacks,” vertelt ze, “zelfs van mensen die Lesbos al hadden bereikt en zich hadden verstopt op de stranden, in bossen en in dorpen. We waren dit jaar al getuige van vier pushbacks, waarbij in één geval zeventien kinderen op een reddingsvlot werden gegooid. Ze dreven urenlang op de donkere Egeïsche Zee voordat ze werden gered door de Turkse kustwacht. Deze kinderen waren al veilig op het strand aangekomen, maar na dit ‘welkom’ van de autoriteiten zaten ze enkele uren later weer op zee. Levensgevaarlijk. We horen zelfs verhalen van mensen die niet eens meer op een opblaasvlot worden gezet, maar rechtstreeks het water in worden geduwd.”
Ook de Griekse Raad voor Vluchtelingen (GCR) maakt zich grote zorgen over de pushbacks. Kleio Nikolopoulou, advocaat bij de GCR, vertelt: “Begin dit jaar zette Griekenland direct zijn grenzen open voor Oekraïense vluchtelingen. Het richtte een eenvoudige online registratieprocedure voor hen in zodat ze snel toegang konden krijgen tot bijvoorbeeld gezondheidszorg, onderwijs en werk. Maar in diezelfde periode kregen asielzoekers uit andere landen te maken met pushbacks, onder wie zwangere vrouwen en kinderen.”
Alice voelt zich machteloos. “Wat mensen wordt aangedaan, alleen maar om te voorkomen dat ze een asielaanvraag indienen, is onmenselijk. Het is hoopvol dat de grenzen zijn opengesteld voor vluchtelingen uit Oekraïne, maar we zouden zo graag willen dat ook mensen uit andere delen van de wereld hier de bescherming vinden die ze zoeken.”
Detentiecentrum
Vluchtelingen in Griekenland wordt in toenemende mate het leven onmogelijk gemaakt. Dat ziet ook Ingeborg Beugel, een Nederlandse journaliste in Griekenland. “Met de miljoenen die Griekenland van de Europese Unie ontvangt, wordt een afschrikbeleid gevoerd om vluchtelingen vooral niet naar Europa te laten komen. Behalve pushbacks zie je dat vluchtelingenkampen worden ommuurd of van het ene op het andere moment gesloten. Een landelijk huisvestingsprogramma voor vluchtelingen wordt opeens opgeschort. Dit heeft enorme gevolgen voor de duizenden vluchtelingen. Opeens sta je op straat of word je gedeporteerd naar een gesloten kamp ver buiten de bewoonde wereld, een plek die je beter een detentiecentrum kunt noemen.”
Burgers die ongedocumenteerde vluchtelingen helpen, riskeren hoge boetes en soms zelfs gevangenisstraf, vertelt Ingeborg ook. “Dat is al heel lang aan de gang. Een taxichauffeur op Samos die een gewonde vluchteling naar het ziekenhuis bracht, kreeg daarvoor een boete van 5.000 euro. Een wet uit april 2020 zegt dat advocaten op de ‘aanspoeleilanden’ geen contact mogen hebben met zogenaamde new arrivals: mensen die net met een bootje op het eiland zijn aangekomen. Telefoons van advocaten worden afgeluisterd. Als je wordt betrapt, verlies je je advocatenlicentie.”
Ook is er sinds het najaar van 2021 een nieuwe Griekse perswet van kracht die bepaalt dat journalisten geen fake news meer mogen publiceren. “Maar de regering bepaalt wat nepnieuws is. Eigenlijk is er geen persvrijheid meer in Griekenland, dat onlangs dan ook 38 plaatsen is gekelderd op de wereldranglijst voor persvrijheid. Griekenland doet ’t het slechtst van heel de EU en staat wereldwijd áchter Botswana en Congo. Dit verhaal mag niet worden verteld.” Ingeborg zelf moest Griekenland vorig jaar verlaten vanwege haar kritische houding.
Uitzichtloos
Voor vluchtelingenkinderen heeft deze situatie rampzalige gevolgen. Ingeborg: “Kinderen zijn, vooral als ze alleen op de vlucht zijn, een makkelijke prooi voor de seksindustrie. Er zijn sinds 2015 tienduizenden kinderen verdwenen. Soms zijn deze kinderen op hun 4e al suïcidaal. Wat wil je als je wordt weggestopt in een afgelegen kamp, zonder onderwijs, zonder medische en psychologische zorg, zonder ouders of met structureel zwaar depressieve ouders. Stel het je voor: wonen op een plek waar helemaal niets te doen is, en dat vele jaren lang …”
Ook Goos Minderman heeft het met eigen ogen gezien: “De opvangcentra in Griekenland zijn inderdaad detentiecentra geworden. Die staan daar al zeven jaar. Kinderen groeien er op, worden er volwassen en kunnen vrijwel niets doen. De uitzichtloosheid druipt ervanaf.” Goos is voorzitter van de Europese netwerkorganisatie Churches Commission for Migrants in Europe (CCME) en vicevoorzitter van de werkgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken in Nederland. In die functies vraagt hij bij de politiek in Den Haag en Brussel aandacht voor de situatie van vluchtelingen. “Ook al mogen we niet zien wat er in Griekenland gebeurt en worden vluchtelingen ver van de bewoonde wereld weggestopt achter muren, kerken zijn eensgezind in hun houding ten opzichte van deze situatie. Dat past binnen de traditie van kerken: opkomen voor mensen in nood, niet wegkijken.”
Stem
Via de CCME wil Kerk in Actie – samen met 300 kerken en vluchtelingenorganisaties in Nederland en Europa – een verschil maken. Karel Jungheim, specialist vluchtelingen bij Kerk in Actie: “Aandacht voor de vluchtelingenproblematiek in Griekenland is belangrijk. Juist als kerk moet je je inzetten voor mensen van wie de stem niet gehoord wordt. Daarom geven wij hun die stem. Dat hebben we gedaan voor ongedocumenteerden, bij het kinderpardon, en na de brand in kamp Moria op Lesbos toen we opriepen om 500 minderjarige kinderen naar Nederland te halen. En we doen het nu weer. We blijven aan de deur kloppen: ‘Frappez, frappez toujours’, zoals de Fransen zeggen. Klop met ons mee. Laat vluchtelingenkinderen in Griekenland niet in de kou staan!”
Geef voor gestrande vluchtelingen in Griekenland
Kijktips
- In de vierdelige EO-documentaireserie 'Viva L’Umanità!’ zoekt schrijfster Rosita Steenbeek vluchtelingen en migranten in Europa op. Ze hoort over pushbacks en uitbuiting en ziet de vertwijfeling in de ogen van mensen die eindeloos wachten. Ze spreekt ook journalisten, medewerkers van ngo’s en politici die vastbesloten in actie komen. >> zondag 25 december, 1 januari, 15 januari en 22 januari, NPO2, 22.50 uur. Afleveringen terugkijken
- Petrus in het land was in Griekenland op bezoek bij Synyparxis en Apostoli, twee diaconale organisaties van de Grieks-Orthodoxe Kerk. Kerk in Actie ondersteunt hun belangrijke werk voor (minderjarige) vluchtelingen in Athene. Kijk deze aflevering terug
Lees meer over het werk van Kerk in Actie in Griekenland:
