Mirjam van der Vegt, stiltetrainer en winnaar van de prijs voor het Beste Spirituele Boek van 2021, dacht lange tijd dat stilte niets voor haar was. Ze houdt van mensen om zich heen, zit vol ideeën en plannen, praat graag, en vond rust vooral iets voor introverte mensen.
Een zware burn-out betekende een ommezwaai. “Ik had een drukke baan, ik was net moeder geworden, ik was buddy van allerlei moslimvrouwen in de wijk.” Van de ene op de andere dag kreeg ze uitval in armen en benen. “Ik herinner me dat ik op bezoek zou gaan en dat het me niet meer lukte om op de bel te drukken. Ik kon mijn werk niet meer doen, ik kon niet eens de luiers van mijn kinderen verschonen en voelde me tekortschieten in alles.”
“Vallen voelt voor mensen als falen”, reageert Paul Visser. Van der Vegt: “Dat klopt. Wij mogen leren vallen in genade. Vallen doen we allemaal, hoe leren we weer opstaan?”
Grootste succes
“Dat je kunt terugvallen op genade: is dat wat je rustig maakt?” vraagt Rob Visser. Mirjam: “Na dat moment bij die deurbel reed ik terug naar huis. Toen voelde het alsof ik werd opgetild door een hand uit de hemel. Ik ervoer: ik kan niets uit mijzelf, en toch ben ik nog steeds geliefd.”
Ze wijst naar het schilderij achter haar, met een beeld van een gekruisigde Jezus aan een afgebladderde muur. “Daarom staat deze foto hier. Ik heb dit beeld ooit gefotografeerd in de Oude Abdij van Drongen en het betekent veel voor me.”
De burn-out duurde twee jaar. Ze was nog eens vijf jaar verder voordat ze echt hersteld was. Mensen prijzen haar vaak voor het succes dat ze nu heeft. “Maar dat moment waarop ik besefte dat ik zelf niets hoefde, dát was mijn grootste ‘succes’. Toen ontdekte ik: al zou ik de rest van mijn leven alleen maar ademen, dan ben ik nóg genoeg.”
“Je kreeg genoeg aan de genade van God”, vat Paul Visser samen. “Ja,” reageert ze, “ik wist: als dit het is, neem ik daar genoegen mee. Ik ervoer: God neemt genoegen met mij zoals ik ben. Meer nog: Hij heeft me lief, ook al doe ik niets.”
Ademen is genoeg
Ze leerde om de stilte te zoeken, ontwikkelde stiltetrainingen en retraites en begon te publiceren over het onderwerp. Ze hoopt dat mensen gaan inzien dat rust hun leven verrijkt en hen verder helpt dan ze hadden kunnen bedenken.
In haar boek De kracht van rust behandelt ze ‘acht tegendraadse lessen’. De belangrijkste les gaat over adem, onderstreept ze. “Wij zijn vaak aan het rennen, alsof we moeten bewijzen dat we de moeite waard zijn. Maar het is al genoeg als we ademen. Daarmee zegt God eigenlijk: Ik houd je in leven. Vanuit dat beginpunt mogen we in een aangenaam tempo tot bloei komen.”
De term ‘bloeien’ vraagt wel om uitleg, vindt Paul Visser. “Mensen denken vaak dat bloei betekent dat alles groter en beter moet. Wat als dat niet lukt, als het leven lijden is?”
“Je hoeft niet zo je best te doen. Kijk naar de bomen”, vergelijkt Van der Vegt. “Een boom doet vanzelf waartoe hij bestemd is: bloeien, vrucht dragen. Het is belangrijk dat hij goed geworteld is. Zo mogen wij als mensen wortelen in Gods genade. Het gaat niet om evenwicht, maar om tegenwicht van binnenuit. Als je die genade en liefde ontdekt, val je niet zomaar om.”
Rob Visser trekt de vergelijking nog een stapje verder: “Een boom hóéft niet eens altijd te bloeien. Hij is er ook om schaduw te geven voor een ander, om tegenaan te leunen.” “Precies”, reageert ze. “In het bos hebben zelfs dode bomen een belangrijke functie.”
Uit handen geven
“Rust nemen helpt ook om los te laten”, denkt Rob Visser. Hij citeert een paar regels uit ‘De Ploeger’ van Adriaan Roland Holst:
Ik zal de halmen niet meer zien
Noch binden ooit de volle schoven,
Maar doe mij in den oogst geloven
Waarvoor ik dien.
“Deze regels staan op mijn bureau. Als mens heb je soms het gevoel dat iets je uit handen geslagen wordt. Maar de toekomst ligt in Gods hand.”
Een van Mirjams favoriete levenslessen is: “Beoordeel de dag naar wat je zaait in plaats van wat je oogst.” Ze maakt een cirkelbeweging met haar hand. “Het enige wat van ons gevraagd wordt, is te zaaien wat we hebben, op onze eigen vierkante meter.”
Rob Visser lacht: “Dat gebaar gebruik ik ook altijd, maar een Betuwse boer leerde mij dat je zaaigoed over je schouder gooit. Als je het vóór je gooit, vertrap je het.” Mirjam, verrast: “Je ziet dus niet eens wat ermee gebeurt?”
“Fascinerend”, vindt Paul Visser. “Zaaien mag je dus bijna onbekommerd doen. Net als in de gelijkenis van de zaaier: die strooit het zaad gewoon in het rond. Tot drie keer toe schiet het niet op. Als het in goede aarde valt, is het een verrassing.”
Ongemak
De kerk is een plek om op adem te komen, dus “eigenlijk zouden we ook in een dienst tijd voor stilte moeten nemen”, stelt Rob Visser. Maar hóé? Een dienst is gevuld met gebed, zingen, een preek – en áls er een stil moment is, “voelt één minuut vaak al lang”.
‘Het wachten op God zijn we verleerd’
De stiltetrainer wéét hoeveel ongemak stilte kan opleveren. “De Benedictijnse traditie heeft als metafoor de drie tredes van stilte. De eerste is het herademen, even op adem komen. Dat vinden mensen meestal makkelijk, maar hier gaat het om uiterlijke stilte. De tweede trede is de struikeling. Alles wat je normaal gesproken wegduwt, komt naar boven. Als je door dat ongemak heen gaat, kun je zomaar de derde trede van stilte ervaren: innerlijke stilte en harmonie. Pas dan kun je je overgeven aan God. De hele reis was God er al bij, maar nu pas proef je van de diepe rust die er altijd al was.”
Het ongemak heeft te maken met onze cultuur. “We zijn gewend om alles gecomprimeerd te doen. Maar kijk naar de joodse feesten in de Bijbel: een priester ging het heilige der heiligen in en kwam er na zeven dagen weer uit. Dat is nog eens wat anders dan zeven minuten stilte. Dat wachten op God zijn wij protestanten verleerd.”
Dwalen
Het is de uitdaging voor een predikant “om niet alleen stil te wachten, maar je ook zélf te laten raken”, vindt Paul Visser. “Hoe pak je het aan?” vraagt Rob Visser zich af. “Moet je zeggen: laat deze tekst op je inwerken? Laat je de stilte begeleiden door muziek?” Stilte kan op zichzelf staan, vindt Van der Vegt. “Het gaat erom dat je gedachten kunnen dwalen. Natuurlijk kun je de stilte wel inleiden met muziek. Dan neem je mensen mee.”
‘Stilte is niet altijd fijn’
Ze adviseert: “Als je in de kerkdienst echt een lange stilte wilt laten klinken, leg dan uit wat er gaat gebeuren, spreek uit dat het ongemakkelijk kan zijn. Stilte is niet altijd fijn.”
Ontvangen
Stilte is niet alleen goed voor het eigen welzijn, het maakt je ook meer ontvankelijk voor anderen, merkte Mirjam. Uit onderzoek blijkt dat er in hersenen in rust meer ruimte ontstaat voor compassie.
Dankzij het nemen van rust veranderden haar eigen contacten met vluchtelingen. “Ik wilde steeds dingen regelen. Maar ik deed nooit genoeg. Ik leerde van God: wat als je nu eens stopt met regelen en alleen maar bént?”
Tijdens haar burn-out kwam een keer een vluchteling naast haar fietsen. “Hij vroeg: ‘Hoe gaat het met je?’ Ik vertelde maar gewoon dat ik het niet meer zag zitten. Hij vertelde op zijn beurt hoe hij alles was kwijtgeraakt. Ik vroeg: ‘Waar ligt jouw hoop dan?’ We kregen een heel gelijkwaardig gesprek.”
‘Ik was gewend om te geven, maar ontvangen is een vorm van dienen’
Ze leerde veel van dat gesprek. “Ik was gewend om te geven, maar ontvangen is een vorm van dienen. Vluchtelingen hebben vanuit de modder lessen geleerd. Als je daar tijd voor neemt, word je geraakt. En doordat hij over zijn hoop kon vertellen, groeide die hoop.”
Toekomst
Van der Vegt gelooft dat de hoop voor de wereld ligt in liefde. Ze vertelt hoe ze ooit een droom kreeg over “een dal waar enorme liefde was. Een engel bracht mij daarheen. Ik kon kiezen: terug naar de grauwe stad of naar het dal van de liefde. Maar ik moest er wel veel voor loslaten.”
De droom houdt haar nog steeds bezig. “Ik vind het eng om los te laten en ik zie veel verdeeldheid om me heen. Toch kan liefde groter zijn. Durf je daarvoor te kiezen? Als ik kijk naar de toekomst, ben ik zó benieuwd naar die liefde.”
Rob Visser glimlacht: “Ik heb zelden iemand gezien met zo’n verwachtingsvolle blik.” “Ja, je bent ‘één-voudig’ hoopvol”, constateert Paul Visser. “Méér dan hoopvol. Ik heb superveel zin in de toekomst.”
Mirjam van der Vegt (1977) is getrouwd, heeft twee kinderen en woont in Houten. Ze schrijft boeken en artikelen over stilte, rust en bezinning, traint mensen en organiseert stiltetrainingen en -retraites. De kracht van rust werd uitgeroepen tot Beste Spirituele Boek van 2021. Eerder werkte Mirjam als journalist voor tv, dag- en maandbladen.
Tekst: Marusja Aangeenbrug | Foto’s: Sjaak Verboom
