Tradities rond zondagse kleding bestaan al eeuwen. De kerkgang was een heilig en apart gezet ritueel en dat werd extra benadrukt doordat de outfit op zondag netter en kostbaarder was dan de (werk)kleding van doordeweeks.
Glimmende oorijzers
Dat onderscheid is misschien wel het meest duidelijk zichtbaar in de verschillende streekdrachten die eeuwenlang het straatbeeld bepaalden. Hoewel de klederdracht verschilt per regio en soms per dorp, is er een belangrijke overeenkomst: de mooiste outfit was bestemd voor de kerkdienst op zondag.
Op Urk droegen vrouwen op die dag bijvoorbeeld een schort van zwarte wol, een kostbaardere stof dan de doorsnee gestreepte stof. Glimmende oorijzers en andere sieraden maakten het tenue compleet. Voor de zondagse dracht gold een eigenaardige regel: die mocht niet worden gewassen, dan waste je ‘de zondag eraf’.
Pak van verantwoordelijkheid
Hoewel Calvijn in zijn tijd al waarschuwde niet (te veel) met de mode van de tijd mee te gaan, is dit precies wat de gemiddelde kerkganger wél doet. Waar het zo’n dertig jaar geleden nog gebruikelijk was om in ieder geval met een colbertje aan en een stropdas voor in de kerk te verschijnen, is de mannelijke kerkganger tegenwoordig vaak ook welkom met alleen een overhemd of T-shirt aan. Mensen kleden zich meer casual gekleed voor hun werk en voor uitjes en dus óók voor de kerk.
In sommige gemeenten is wel een duidelijk verschil zichtbaar in de kleding van ‘gewone’ kerkgangers en die van ambtsdragers. Dit toont iets van de verantwoordelijkheid, toewijding en eerbied van de ouderlingen en diakenen voor de taak die zij hebben gekregen.
Hoedje
De meeste ideeën rond zondagse kleding hebben meer te maken met voorgeschreven fatsoensnormen dan met specifieke bijbelse normen. Maar bij sommige gebruiken worden wel teksten uit de Bijbel aangehaald. In de meer behoudende hoek van de Protestantse Kerk dragen vrouwen bijvoorbeeld een hoofddeksel tijdens de dienst. Dit gebruik wordt gebaseerd op de volgende tekst uit 1 Korinthe 11: 4,5 en 10 (NBV):
Iedere man die bidt of profeteert en iets op zijn hoofd heeft, onteert zijn hoofd. Iedere vrouw echter die bidt of profeteert met onbedekt hoofd, onteert haar eigen hoofd, want het is precies hetzelfde alsof zij kaalgeschoren is. (...) Daarom moet de vrouw een teken van gezag op het hoofd hebben, omwille van de engelen.
Door de eeuwen heen was deze tekst leidend voor vrouwen in de kerk. Op deze manier zouden ze aantonen dat ze onder het gezag van God en van de man staan staan. Droegen vrouwen vroeger een hoofddoek in de kerk, in de 19e eeuw begon de hogere klasse met het dragen van modieuze hoeden. Tot en met de jaren zestig was het dragen van hoofdbedekking in de kerk een algemene gewoonte, maar met de tweede feministische golf verdween de hoed steeds meer uit het straatbeeld én uit de kerk.
Veel mensen hanteren hierbij de uitleg dat het voorschrift van Paulus cultuurgebonden was. In zijn tijd zou het in Griekenland gebruikelijk zijn geweest dat de vrouwen zonder hoofddeksel (lees: sluier) prostituees waren, en om die reden zouden vrouwen aanstoot geven als ze zonder hoofdbedekking in de samenkomst zouden verschijnen.
Rokje
Een zwierige jurk of een elegant rokje is een ander typisch kledingstuk voor de zondag. Het voelt voor veel vrouwen iets feestelijker dan die doordeweekse spijkerbroek. De zondag als een aparte en bijzondere dag wordt hier extra mee gevierd.
Voor sommigen heeft de keus voor een rok of jurk nog met iets anders te maken, namelijk met Deuteronomium 22:5. Volgens deze tekst horen mannen en vrouwen onderscheidende kleding te dragen: voor vrouwen dus geen ‘mannelijke’ kleding, en voor mannen geen ‘vrouwelijke’ kleding.
Hoe ‘heurt’ het eigenlijk met zondagse kleding? Daar is gelukkig niet één antwoord op te geven. Het heeft veel te maken met de eigen smaak en de traditie waar je uit voortkomt. En of het nu echt iets is waar we ons heel druk om moeten maken? Calvijn had ’t eeuwen geleden al door: “Hoe men is gekleed, is op zichzelf niet een zaak van zo groot gewicht.” En zo is het.
Dit is een artikel in de nieuwe serie #Protestants: een serie over verhalen, rituelen, gebruiken en voorwerpen die typisch protestants zijn.
