Het verhaal van de barmhartige Samaritaan is een overbekende gelijkenis met een duidelijke boodschap. Maar weet je wat mij ineens opviel? Er is nog een vierde persoon in het verhaal. De overvallene. Op de een of andere manier is hij in zijn positie onzichtbaar geworden. Een voorwerp van barmhartigheid waar wij iets mee moeten doen en waar we op afgerekend worden als we het niet doen. Ineens vroeg ik mij af: wat vindt hij er eigenlijk van? Of heeft hij niets meer te willen omdat hij halfdood geslagen is?
Je wordt geleefd
Wie ziek is ontdekt vaak heel snel dat je niet veel meer te willen hebt; er wordt een afspraak ingepland en je zorgt maar dat je er bent. Dokters en zorgverleners bepalen je agenda en je moet je privéleven daar maar op aanpassen. Ziekenhuisafspraken gaan voor. Op een bepaalde manier word je geleefd. Je ondergaat allerlei onderzoeken en krijgt uitslagen over je heen gegoten. Er word je verteld wat nog wel kan en wat niet. Welke medicijnen je moet nemen en met welke bijwerkingen je rekening moet houden. Waar je je op voor moet bereiden en waar je afscheid van moet nemen.
De controle kwijt
Ineens ben je de controle kwijt. De vanzelfsprekendheid van een gezond lichaam waarmee je de dingen kunt doen die je bedenkt te willen doen. En als dokters diagnoses stellen en medicijnen voorschrijven, dan lijkt het net of je de regie kwijtraakt. En dat is nu net hetgeen dat je heel erg nodig hebt, om het gevoel te houden dat je nog baas bent over je eigen leven, dat je waardigheid als mens overeind blijft. En het lijkt wel of in deze gelijkenis precies gebeurt wat misschien wel de grootste angst is van ieder mens: dat je hulpeloos en machteloos wordt verklaard. Terwijl jij in het ziekbed ligt, wordt er over je gepraat en nemen anderen beslissingen over wat er met jou moet gebeuren. Ineens compleet afhankelijk van de hulp van anderen.
Heb ik nog een keus?
Op dat moment kun je niet langer veel meer voor een ander betekenen, maar alleen ontvangen. Terwijl geven een goed gevoel geeft, maakt ontvangen onzeker, kwetsbaar en klein. Geven en ontvangen. Als je mag kiezen, dan toch liever geven. Pas als je halfdood in de greppel ligt, niet anders meer kunt dan hulp aanvaarden, dan moet je wel ontvangen, maar liever helpen we anderen of doen we alles gewoon zelf.
Maar dan overvallen de gebeurtenissen je en lig je langs de kant van de weg. Deze persoon heeft geen naam, het zou zomaar iedereen kunnen zijn, zelfs jij of ik. En terwijl ik mij voorstelde dat ik die persoon ben, denk ik: heb ik dan nog een keus? Zou ik nog hulp kunnen weigeren of is dat ondankbaar? Mag ik ervoor kiezen om niet geholpen te willen worden, om geen behandeling meer te willen? Om niet nog meer medicijnen te slikken met nog meer bijwerkingen? Of om niet door dié persoon geholpen te willen worden? Je hebt nu eenmaal mensen waarmee het klikt en anderen waarmee dat niet zo is. Wat is dan de respectvolle barmhartigheid waar je behoefte aan hebt?
Wie is de naaste?
Elkaars naasten zijn we allemaal. Voor God staan we allemaal aan dezelfde kant. Mogen we allereerst zelf zijn barmhartigheid ontvangen, voordat we aan anderen kunnen uitdelen. En de vraag die Jezus ons stelt is: wie is nu daadwerkelijk de naaste geworden van het slachtoffer? We zijn elkaars naasten, geroepen tot naastenliefde, maar pas wie barmhartigheid betoont en zijn hart laat spreken, is daadwerkelijk naaste geworden. Ook als er voor alle aangeboden hulp bedankt wordt en je helpt door niet te helpen, maar de ander respectvol in zijn of haar waarde laat.
Pastor Rixt Koekkoek-de Boer
