Hij had een glansrijke carrière als advocaat kunnen hebben, maar is nu internetpastor. Dat doet hij overigens óók glansrijk. De Vlaamse jezuïet Nikolaas Sintobin beheert de app Bidden Onderweg en een aantal websites, hij blogt, geeft lezingen, webinars en trainingen – en afgelopen jaar kwam zijn nieuwe boek uit: Vertrouw op je gevoel. Keuzes leren maken met Ignatius van Loyola.
Maar de glans zal Sintobin nooit aan zichzelf toeschrijven. In de woonkamer van de Krijtbergpastorie vertelt hij hoe er tijdens zijn studietijd in Leuven “een heilig vuur” in hem ontstak. “Een atheïstische vriend zei: ‘Over een jaar sta jij aan onze kant.’ Dat raakte me diep. Ik was een paplepelkatholiek, ging trouw naar de kerk, bad regelmatig. Maar ik wist: mijn geloof gaat niet diep genoeg.”
Hij sloot zich aan bij een gebedsgroepje dat zich onder leiding van een jezuïet bezighield met de ignatiaanse spiritualiteit. “Mijn leven kreeg heel geleidelijk een nieuwe dimensie. Ik ontdekte dat de mens geschapen is voor vreugde. En ik leerde hoe je ernstig kunt nemen wat er in je hart gebeurt.” Het doet Paul Visser denken aan vervulling met de Geest. “Die komt in ons wonen en blijft bij ons. Dat vuur hoeft maar even aangeblazen te worden.”
Sintobins missie is nu “om mensen die ignatiaanse spiritualiteit ook te laten ontdekken, zodat zij in hún leven ontdekken waar de vreugde ligt”. Daarvoor is het noodzakelijk om creatief te zijn, weet hij. “Niet snel wat dingen online zetten, je moet goed nadenken over de marketing van spiritualiteit.” Eigentijds taalgebruik, seculiere visuals, “knotsgekke YouTube-filmpjes”, niets schuwt hij.
De taak om te luisteren
De jezuïeten, ofwel de Sociëteit van Jezus, vormen een religieuze orde binnen de Rooms-Katholieke Kerk die in 1540 is opgericht door Ignatius van Loyola (1491-1556). Kenmerkend zijn volledige toewijding en gehoorzaamheid, inzet voor mensen die buiten de boot vallen, de missie om mensen te helpen om Jezus te vinden en te volgen, en spiritualiteit.
Rob Visser erkent dat hij als protestantse student moeite had met die cultuur van gehoorzaamheid. “De jezuïeten leken voor mij een soort leger dat met veel verve het katholicisme wilde verbreiden.” Door paus Franciscus, zelf ook jezuïet, werd hij op een ander spoor gezet. “Hem ging het meer om de verbreiding van het geloof en niet van de kerk.”
Aan die gehoorzaamheid zit ook een andere kant, “en die vergeten mensen soms”, tekent Sintobin aan. “Jezuïeten hebben de opdracht om hun ziel open te leggen voor de overste, in het bijzonder over datgene waar ze vreugde over ervaren. Zijn eerste taak is dus niet om bevelen uit te delen, maar om te luisteren en te begeleiden.”
De taal van God
Rob Visser wil weten wat die vreugde inhoudt. “Hoe verhoudt die zich tot de Bron?” Sintobin legt uit: “Ignatius van Loyola leerde dat vreugde iets zegt over Gods aanwezigheid. Als je een beslissing moet nemen, dien je te luisteren naar je fundamentele gevoelens. Of je daar al dan niet vreugde bij ervaart, geeft aan of je de juiste keuze maakt. Wij noemen dat onderscheiding.”
Dat betekent overigens niet dat het leven alleen maar leuk wordt. “Het kan júíst inhouden dat je moeilijke dingen moet doen”, zegt hij met klem. “Maar ook dan ervaar je van binnen heel duidelijk: ik móét dit doen. Als dat rust geeft en troost biedt, mag je je laten leiden door wat er in je hart ligt.”
Met ‘luisteren naar je gevoel’ is alleen niet alles gezegd, weet Paul Visser. “Vaak zie ik mensen ronddolen in hun gevoel: de ene dag voelen ze dit, de andere dag iets anders. Hoofd en hart zijn in de Bijbel nauw verbonden. Het hart is zoiets als je binnenste gedachte en de bron van je diepste overtuigingen, die richting geven aan je gevoelens en deze zo nodig ook weerspreken.”
‘De taal die God spreekt, is die van de ervaring van de mens’
Sintobin: “Het ligt nog iets anders, denk ik. Er is zeker complementariteit. Maar het ontmoeten van God gebeurt in de eerste plaats op het niveau van het hart. Niet uitsluitend daar, maar de ratio is vooral functioneel, een instrument dat ordent wat in het hart gebeurt. Maar de taal die God spreekt, is die van de ervaring van de mens.”
Onverschilligheid
“Hoe werkt dat, zo aandachtig en luisterend in het leven staan? Hoe ontdek je die vreugde?”, zegt Rob Visser. Sintobin glimlacht. “De vreugde wijst je welke richting je moet nemen.” Om te ontdekken wanneer die vreugde optreedt, is het nodig dat je leert ‘luisteren’ naar wat er binnenin je leeft. Dat gaat gepaard met gebed en met stilte. “En dat is soms ongelooflijk moeilijk.”
Het gaat bovendien niet vanzelf. Ook de jezuïeten konden het niet van de ene op de andere dag. “De voorbereiding voor de Sociëteit van Jezus duurde twintig jaar. De mensen die er in de laatste fase bij betrokken waren, redeneerden zich helemaal vast. Er kwam pas een doorbraak toen gezegd werd: we stoppen met discussiëren, we gaan de stilte in.” Want dát is waar het om gaat: “Je gaat eerst zelf in gebed, daarna luister je naar elkaar. Je gaat niet met elkaar in discussie, nee: je lúístert naar elkaar, en zo naar Gods Geest.”
“Ik ben er jaloers op”, reageert Paul Visser. “Vaak willen we bij een verschil van mening vooral ons eigen standpunt ventileren.”
Sintobin: “Luisteren kan alleen als je bereid bent je eigen mening los te laten. Wij noemen dat ‘onverschilligheid’. Daarmee bedoelen we innerlijke vrijheid: ben je bereid om je te laten raken, om te ontvangen? Pas dan is er ruimte om te ervaren in welke richting je getrokken wordt.”
Lijden
“Maar het leed in de wereld dan?”, vraagt Rob Visser zich af. ”De toekomst is van God, zo luidt het jaarthema van de Protestantse Kerk. Maar kijk om je heen: klimaatverandering, de coronacrisis, persoonlijk lijden. Daar zit niets van vreugde in.”
“Ik kan ook geschokt zijn en pijn hebben”, reageert Nikolaas Sintobin. Hij vertelt over de geestelijke oefeningen van de ignatiaanse spiritualiteit, een gebedstraject van dertig dagen. “In de slotmeditatie vraag je genade om voortaan God te mogen liefhebben en dienen in álle dingen. Daar bid ik steeds weer om: God op het spoor te komen, in welke menselijke werkelijkheid dan ook.”
Rob Visser vertelt over een recent sterfgeval. “Een gemeentelid kreeg een nieuwe nier, maar dat ging mis. Het leven ebde langzaam uit hem weg. Op zo’n moment lijkt het alsof God niet aanwezig is. Ik vond geen woorden van troost. Ineens zag ik twee verpleegsters die daar, allang buiten hun werktijd, bezig waren tussen machines en slangen. Ik zag de enorme zorg en liefde voor die familie. Daar kwam God mij weer op het spoor. Is dat wat je bedoelt?”
“Voor een deel”, beaamt Sintobin. “Het klopt wat die verpleegkundigen betreft. En die man is te jong overleden, naar de gebruikelijke maatstaven. Maar naast de vraag of iemand een kort of een lang leven heeft gehad, is er de vraag of je dankbaar kunt zijn voor dat leven. Het is menselijk om boos of verdrietig te zijn om wat er niet meer is, maar kun je ook dankbaar zijn voor wat er wél is geweest? Onderscheiding vraagt dat je op zoek gaat naar Gods aanwezigheid, waar en wanneer die zich aandient. Heel vaak is dat anders dan wij gehoopt hadden.”
Hij steekt even zijn vinger omhoog. “Dit is natuurlijk geen pastoraal antwoord aan een sterfbed”, benadrukt hij. “Maar uiteindelijk kan het wel troost bieden wanneer je ervoor openstaat om te kijken naar wat er geweest is, niet naar wat er niet is.”
“Dat is iets heel anders dan een redenering als ‘alles is ergens goed voor’”, constateert Paul Visser. “Soms begrijpen we God niet en lijkt alles op te houden, en toch is dat dan niet het laatste woord. Dan verrast Hij ons op Zijn manier.”
Zwijgen
Sintobin neemt de twee predikanten mee naar de huiskapel. En daar, bij een crucifix, komt het gesprek op de landelijke commotie afgelopen najaar rond Paul Visser. Een preek over het bijbelboek Openbaring waarin hij refereerde aan de coronapandemie en The Great Reset (een plan van het World Economic Forum om de economie na covid weer op te bouwen), was door complotdenkers omarmd. In no time regende het speculaties en commentaren. Na een paar weken radiostilte nam de predikant afstand van een aantal uitspraken waardoor de commotie was ontstaan.
Het was een heftige, verwarrende tijd, waarin er veel met hem gebeurde. Hij legt uit waarom hij zweeg. “Je kunt van je afslaan of jezelf verdedigen, maar dat zou het alleen erger hebben gemaakt. Ik kon alleen maar heel stil worden en dicht tegen God aankruipen. Het was als kritisch onderscheiden: waar komt het nu op aan? In dat proces kwam er ruimte om te benoemen wat onbedoeld fout was gegaan. Het zorgde voor ruimte om verder te kunnen.”
Er volgt een lang gesprek tussen Rob en Paul – die elkaar goed kennen als voormalige stadsdominees in Amsterdam – over deze periode. Want ook Rob Visser voelde: “Ik moet niet nu reageren. Het is niet mijn sterke kant om te zwijgen, maar ik wist: ik heb de juiste woorden niet, ik moet wachten.”
“Dit is precies wat onderscheiding is”, herkent Sintobin. “God die tot mensen spreekt wanneer ze stil worden en luisteren. Onverschilligheid is in wezen een geloofshouding. Je weet: het gaat niet om wat andere mensen vinden, het gaat erom dat God redt. Dát geeft vrede in je hart.”
...
Nikolaas Sintobin
De Vlaamse jezuïet Nikolaas Sintobin is na een korte carrière als advocaat en assistent aan de Katholieke Universiteit Leuven in 1989 ingetreden in de Sociëteit van Jezus. Daarna studeerde hij tien jaar lang (vooral theologie en filosofie), werkte op veertien plaatsen in vijf landen onder andere met drugsverslaafden, mensen in armoede en mensen met een verstandelijke beperking, en belandde uiteindelijk als internetpastor in Nederland. In 2021 kwam zijn boek uit, Vertrouw op je gevoel. Keuzes leren maken met Ignatius van Loyola.
Tekst: Marusja Aangeenbrug | Foto’s: Sjaak Verboom
