Een klein schokje ging er toch wel door behoudend protestants Nederland toen bleek dat hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, Arnold Huijgen, de eerste lockdown in de coronapandemie had gebruikt om een boek over Maria te schrijven. Reizen naar congressen in het buitenland was in die tijd niet mogelijk, dus viel er tijd vrij voor Maria.
Verdacht
Maria, in protestantse kring speelt ze vaak een bijrol in het verhaal van haar zoon. Aandacht voor haar komt je toch al gauw te staan op de verdenking van roomse praktijken. En dan nu een heel boek over Maria, nog wel geschreven door iemand van degelijk christelijk-gereformeerde huize. Met name in orthodox-protestantse hoek was de ontvangst van het boek koeltjes. Er verschenen zelfs reacties van degelijke dominees die het boek afkeurden zonder het gelezen te hebben. Vanuit de rooms-katholieke hoek was de reactie er eentje van blije verrassing: eindelijk aandacht voor de moeder Gods bij de protestantse broeders en zusters.
Inmiddels is het stof wat neergedaald. Onlangs ontving Arnold Huijgen de prijs voor het beste theologische boek van het afgelopen jaar. Blijkbaar heeft hij een snaar geraakt met zijn pleidooi om Maria een grotere rol te geven dan zij, tot nu toe, heeft gehad in de protestantse kerken en daarbuiten.
De Moeder en de Vrouw
De ware systematisch theoloog verloochent zijn aard nooit, zo blijkt wel uit het boek van Huijgen dat een degelijke 375 pagina’s telt. Exegetische, dogmatische en actuele lijnen lopen door de twee delen van het boek heen. Het eerste deel gaat over Maria als de Moeder, het tweede deel over Maria als de Vrouw. De oplettende lezer denkt bij die combinatie aan het gedicht van Marinus Nijhoff, waarin hij een vrouw bezingt die al psalmen zingend onder de brug bij Zaltbommel vaart. Dat gedicht komt in het laatste deel van het boek aan bod. Huijgen houdt van literaire uitstapjes; ook de schrijvers Ilja Leonard Pfeijffer en Michel Houellebecq krijgen aandacht in het boek. Beiden trouwens schrijvers die in hun boeken een soms ronduit seksistische blik op vrouwen tentoonspreiden. Maar dat terzijde.
Verbinding met actuele thema’s
Zowel protestantse als rooms-katholieke lezers krijgen in het boek een liefdevolle veeg uit de pan. De dogma’s van de onbevlekte ontvangenis en de Maria-tenhemelopneming worden kerkelijke bedrijfsongevallen genoemd, en de beeldenstorm is een overreactie van de aanhangers van de Reformatie. In de twee delen is een mooi historisch overzicht van de rol van Maria in de geschiedenis van kerk en geloof terug te vinden.
Aan het eind van het tweede deel probeert Huijgen de rol van Maria te verbinden met actuele thema’s. De veelzijdigheid van Maria komt aan bod, Huijgen reikt verrassende perspectieven aan op grote thema’s van deze tijd als de Europese Unie, het beeld van de vrouw en de genderdiscussie. Of Maria werkelijk in al deze grote thema’s een rol kan spelen moet de lezer zelf maar beoordelen. Misschien is het ook wel weer typisch protestants om alle aspecten van Maria te willen verkennen in één enkel boek. Al is het wel een dappere poging van Huijgen.
Toenadering bevorderen
Arnold Huijgen heeft een verdiepend en degelijk boek geschreven dat denkstof aanreikt bij de rol van Maria in het protestantse denken en dat kan helpen bij een verdieping van de relatie met Maria. Ook biedt het boek mogelijkheden om de toenadering tussen de rooms-katholieke- en protestantse gelovigen te bevorderen. Nu de oecumene op institutioneel niveau lijkt te stokken is dat een welkom instrument. Als kerkleiders het niet doen moeten de gewone gelovigen maar aan de slag, Maria kan daarbij helpen als een verbindende schakel.
Vaker stilstaan bij Maria
Revolutionaire voorstellen doet Huijgen niet in zijn boek, en het is ook geen oproep tot een grote Mariadevotie zoals we die kennen uit de rooms-katholieke traditie. Een kaarsje aansteken bij Maria of een beeld van Maria in huis plaatsen vallen niet onder zijn aanbevelingen. Die zijn een Bommelse brug te ver. Wel pleit hij ervoor om in de kerk vaker stil te staan bij Maria. Ruimte te maken voor het vieren van de annunciatie en het zingen van het Magnificat tot onderdeel te maken van de protestantse liturgie. Want misschien laat Maria zich wel het beste kennen door de muziek. Door samen met haar de lofzang aan God te heffen worden katholiek en protestant nader tot elkaar gebracht: Mijn ziel prijst en looft de Heer, mijn hart juicht om God, mijn redder: Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares. Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen. (Lucas 1,46-48)
