“Ik tutoyeer je maar meteen, als je dat goed vindt. Dat is bij ons gebruikelijk”, zegt Jacques Uitterlinde, terwijl hij iets na elven het gebouw van de Lutherse Kerk inloopt, waar de Waalse gemeente in Dordrecht sinds een aantal jaar haar thuis heeft. “Wil je koffie of thee? En heb je eigenlijk een eindtijd voor dit gesprek in gedachten? Ik heb de tijd, ik heb pas vanavond om acht uur een vergadering.”
Luiken open
Onder de kroonluchter in de kerkenraadskamer steekt Uitterlinde van wal. Het is min of meer bij toeval dat hij in 1993 betrokken raakt bij de Waalse gemeente. “Ik was net verhuisd naar het centrum van Dordrecht en had nog geen gemeente gevonden waar ik me thuis voelde. Op een zondagochtend zag ik achter ons huis opeens een paar luiken opengaan, die de hele week dicht waren geweest. Ik liep erheen en zag een grote deur met een bordje: ‘Eglise Wallonne - cultes en langue française’.”
Het prikkelt zijn nieuwsgierigheid. “Ik had goede ervaringen met Franse kerkdiensten. Mijn vrouw en ik werkten in het onderwijs en gingen al jaren elke mei- en zomervakantie naar Frankrijk. Altijd als we daar waren, probeerde ik een protestantse dienst mee te maken. In zo’n kerkje zaten soms maar vijftien mensen. Na afloop ging je samen naar de tuin, voor koffie of zelfs een glaasje bubbels. En de hartelijkheid! Mensen vroegen: ‘Heb je wat te doen?’ Dan werd je uitgenodigd, voor een concert of een etentje bijvoorbeeld.”
Andere accenten
Twee weken na de ‘luikenervaring’ stapt Uitterlinde met een handjevol andere kerkgangers het gebouw naast zijn huis in, waar op dat moment de Waalse diensten worden gehouden. Het is de Statenzaal van het huidige museum Het Hof van Nederland. Hij kan niet alles volgen, maar zijn ‘middelbare school-Frans’ weerhoudt hem er niet van om steeds weer terug te komen.
Hij wordt een trouw kerkganger. “Een half jaar later zat ik in de kerkenraad. Mijn beperkte taalbeheersing was gelukkig geen bezwaar. ‘Beter in het Nederlands spreken dan in het Frans zwijgen’, wordt hier vaak gezegd. In principe spreken we Frans, maar er wordt veel heen en weer geflitst tussen beide talen.”
“Het is mooi om bijbelteksten in een andere taal te lezen”
De meeste leden hebben net als Uitterlinde een Nederlandse achtergrond, maar bezoeken de Waalse diensten vanwege de kleinschaligheid, de ambiance, of hun voorliefde voor het Frans. “Het is mooi om bijbelteksten in een andere taal te lezen. Dan vallen je andere accenten op, al is het maar de vertaling van een bepaald woord.”
Motto
Twintig jaar na die eerste dienst is de oud-onderwijzer nog altijd kerkenraadslid. Bovendien is hij als afgevaardigde naar de generale synode inmiddels ook het landelijke ‘gezicht’ van de Waalse Kerk, die deel uitmaakt van de Protestantse Kerk in Nederland (zie kader).
Het is niet alleen de Franse gastvrijheid die hem zo aanspreekt. “Een van onze motto’s is: ‘Eenheid in diversiteit’. Dat is natuurlijk een open deur, maar als je daar écht iets van probeert te maken … Er komen hier mensen van allerlei achtergronden: katholiek, remonstrants, gereformeerd, hervormd. Dat levert best weleens discussies op in de kerkenraadsvergadering, maar dat is alleen maar goed. Dan weet je: oh, jij denkt er zó over.”
Er is een gedeelde basis: de Bijbel, aldus Uitterlinde. “Maar de Bijbel is ook multi-interpretabel, dat zie je wel aan alle verschillende kerken die er zijn. Hier is openheid om de Bijbel op verschillende manieren te lezen en te beleven. We maken onze verschillen ondergeschikt aan het samen kerk-zijn.”
Hij pakt een liturgie uit de kast. “We hebben eigenlijk een heel protestantse liturgie. Wat wél anders is dan in sommige andere kerken: in onze liturgie komt eerst de genadeverkondiging, daarna volgt de schuldbelijdenis. Dat is in lijn met Luther, die zei: de genade is er al, die volgt niet pas op onze schuldbelijdenis … Dat is niet uniek hoor, in meer kerken gaat het zo”, haast hij zich toe te voegen. “Maar ik vind het heel mooi.”
Wijn en stokbrood
De koffie wordt nog eens bijgeschonken. Zo vol vuur als Jacques Uitterlinde spreekt over de Waalse Kerk, zo weinig wil hij kwijt over zijn eigen rol in het geheel, ook al is hij als toegewijd kerkenraadslid nog bij veel meer activiteiten in de gemeente betrokken. “Ik ben niet de enige die zich inzet voor de gemeente. Heel veel leden van onze gemeente leveren belangrijke bijdragen. Ze houden in de gaten of iemand ziek is, gaan op huisbezoek, schrijven stukjes voor het kerkblad, nemen de dienst op, versturen verjaardagskaarten … En onze predikant bedenkt steeds weer nieuwe ideeën om de Waalse gemeenten in Dordt en Breda zichtbaar te maken. Zo hebben we in het Lutherjaar voorbijgangers een glas Franse wijn met een stokbroodje aangeboden. Op die manier raak je met elkaar in gesprek.”
“We hebben samen Startzondag gevierd, in het Nederlands, Frans en Surinaams”
In drie talen
Er volgen nog meer verhalen. “Een paar jaar geleden verhuisden we naar de Lutherse Kerk. De lutheranen delen hun gebouw niet alleen met ons, maar ook met de Evangelische Broedergemeente, waar vooral mensen komen met een Surinaamse achtergrond. In september hebben we samen Startzondag gevierd, in het Nederlands, Frans en Surinaams. Dat was zó mooi. Tijdens die dienst had ik opeens het gevoel: ik ben in Jeruzalem en het is Pinksteren vandaag. Al die verschillende talen, zo anders, en toch één. We hebben de dienst beëindigd met ‘U zij de glorie’ in drie talen. En daarna hebben we samen gebarbecued in de tuin. De lutheranen zorgden voor de barbecue, de Walen voor de drankjes en de Surinamers voor de desserts.” Uitterlinde wrijft met een veelbetekenende blik over zijn buik. “Dan weet je wel wat er allemaal op tafel komt.”
Hij werpt een snelle blik op zijn horloge. Het is inmiddels half twee. “Ik heb nog wel meer te vertellen, maar laten we dat doen bij een hapje eten. Ga je mee lunchen?”
De Waalse Kerk
De Waalse gemeente in Dordrecht is een van de twaalf Waalse gemeenten in Nederland. Deze gemeenten werden meer dan vier eeuwen geleden gesticht door protestantse vluchtelingen uit het huidige België en Noord-Frankrijk. Zij waren op de vlucht als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog.
De gemeenten werden in 1815 onderdeel van de Nederlandse Hervormde Kerk en daarmee in 2004 van de Protestantse Kerk in Nederland. De Waalse gemeente in Dordrecht deelt een predikant met de Waalse gemeenten in Middelburg en Breda. Ze fuseerde enkele jaren geleden met die laatste gemeente.
Foto’s: Sjaak Boot | Tekst: Jedidja Harthoorn
