Voor in haar bijbel zit een belangrijk lied geplakt: ‘Ik bouw op U’. “Deze bijbel neem ik overal mee naartoe. Ik zou niet zonder mijn geloof hebben gekund.
Zie je deze foto? Dit was ons huis in Den Helder na een bombardement op 4 juli 1940. De stad is wel 176 keer gebombardeerd vanwege de marinewerf. Ik was 6 jaar oud. Na een aantal nachten met ons gezin in schuilkelders gingen we weer thuis slapen. Voor vrienden van mijn ouders werd een bed op de grond gemaakt. Maar er viel toch nog een bom in onze achtertuin. Mijn vader en de vrienden van mijn ouders, die zelf negen kinderen hadden, kwamen om.
Ik ben jaren bang geweest voor harde geluiden. Bij elk vliegtuig schrok ik, met Oud en Nieuw was ik vreselijk nerveus. Dankzij EMDR-therapie kan ik er nu mee omgaan. De doorbraak kwam de vijfde keer: ineens zag ik die hele kamer weer voor me. Ik wíst niet meer wat ik als kind in een flits had gezien. Ik moest enorm huilen.”
Doorzetten
“Na het bombardement zijn we bij familie gaan wonen. Mijn oudste broer van 21 werd kostwinner. We praatten niet over wat er was gebeurd, we moesten dóór. Mijn moeder had haar eigen gezin én zorgde voor haar ouders. Zij heeft mij leren doorzetten.
Als kind had ik al vaak migraineaanvallen. Toen ik later secretaresse was, was het soms zo heftig dat ik niet kon werken. Het stopte pas toen ik op mijn 55e met mijn fiets over de kop ging. Volgens de huisarts is toen waarschijnlijk een nekwervel op zijn plaats geschoven die verkeerd zat.”
“Op mijn zestiende had ik een vriendje. Zijn moeder én een van mijn broers vonden dat we niet bij elkaar pasten. Als afscheidscadeau gaf hij mij het boek Ik en mijn speelman van Aart van der Leeuw. Drie jaar later ontmoette ik mijn eigen ‘speelman’ – grappig, toch? Het was oktober 1953, ik paste op bij zijn broer en schoonzus, hij was daar ook. Toen we buiten wandelden en het begon te regenen, sloeg hij zijn dienstjas om mij heen. We zijn op 17 juni 1957 getrouwd. Mijn man was heel rustig en beschouwend. Hij kon mooi schrijven en schilderen.”
‘Ik liet me vaak ondersneeuwen’
Ondergesneeuwd
“Toen mijn oudste zoon zes weken was, had ik een bijna-doodervaring na een zware operatie. Ik was ergens anders en wilde niet terug. De huisarts riep aan mijn bed: ‘Kom terug, je hebt een kind!’
In Dordrecht werd onze tweede zoon geboren, na drie jaar verhuisden we naar Utrecht. Mijn man kreeg werk als radio- en televisietechnicus. Maar op zijn 54e werd hij ineens ontslagen. Hij was tot in zijn ziel gegriefd en raakte depressief – vreselijk.”
“Veel later, toen mijn man begraven werd, zeiden mensen: ‘Hij was eigenlijk te aardig.’ Dat gold voor ons allebei, ik liet me ook vaak ondersneeuwen. Ik heb bijvoorbeeld gewerkt voor een notaris die zijn personeel erg bruusk behandelde. Pas na tien jaar ben ik opgestapt.”
‘Ik wilde mijn man tot het eind toe verzorgen, en dat heb ik gedaan’
Stap voor stap
“Toen mijn man tien jaar thuiszat, kreeg hij de spierziekte ALS. Het begon in februari 1994, soms viel hij ineens. Toen duidelijk werd dat hij nog anderhalf tot twee jaar zou leven, heeft hij vreselijk gehuild. ‘We nemen iedere hindernis stap voor stap’, zei ik. Ik wilde hem tot het eind toe verzorgen. Dat heb ik gedaan, maar het was rampzalig.
Op een dag vroeg hij of ik de cd Still crazy van de groep Intermezzo wilde kopen. Daar staat een liedje op over een jongen die niet durft te zeggen dat hij van een meisje houdt, net zoals hij na ons eerste afspraakje. Heel toevallig bleken er nog meer liedjes op te staan die op ons sloegen. Het laatste liedje, dat ontroerde hem enorm, gaat over een jongen wiens vader is overleden aan ALS. Die cd is me erg dierbaar. Op 9 februari 1996 overleed mijn man. Op Valentijnsdag werd hij begraven – mijn liefste was er niet meer.”
Kracht
“Ik heb intens genoten van mijn kinderen en dat doe ik nog steeds. De oudste is een doener, hij helpt met het belastingformulier of als iets kapot is. De jongste is een gevoelsmens met het tekentalent van mijn man. Hij maakt heel mooie plaatjes en gedichtjes.
Ik ben nog steeds heel actief. Ik kan nog fietsen en autorijden, mijn hersens zijn nog redelijk normaal. Ik schrijf veel, ook gedichten, en ik schilder. Ik probeer positief te leven. Mijn innerlijke kracht neemt niemand me af.
‘Dit lied kan ik niet met droge ogen lezen’
Vlak voordat hij overleed, luisterde mijn man naar het lied ‘Ik bouw op U’. Ik kan dat nog altijd niet met droge ogen lezen. Weet je wat er op mijn kaart komt? ‘Ik geloof dat er een barst loopt van de wieg tot het graf. Maar ik geloof ook in die Ene, die zijn hand eroverheen heeft gelegd en die barst voor mij onzichtbaar heeft gemaakt.’ Daar ben ik heilig van overtuigd. Ik kan niet anders.”
Tekst: Marusja Aangeenbrug | Foto’s: Nienke van Denderen
