“Deze dienst is een reis, om elkaar te leren kennen en de Heer te erkennen", zegt dominee Barry Kriekaard vanaf het podium in de Delftse Vierhovenkerk. Voor het eerst organiseert zijn gemeente een gezamenlijke dienst met de migrantengemeenten die het gebouw ook gebruiken. "Wie wil de kaars aansteken?" De kleine kinderen in de kerk, zonder uitzondering Syrisch, steken allemaal hun hand omhoog.
De vier migrantengemeenten zijn de Eritrese Abune Andreas Kerk, de Syrische Christelijke gemeenschap in Nederland (SCN), de charismatische Congolees-Angolese gemeente 'Genade Gods' en een tweede Congolese gemeente die zich meer op bijbelstudie richt.
Aan elkaar wennen
Henny Melis is diaken in de Vierhovengemeente. Ze kent de vertegenwoordigers van de vier migrantengemeenten goed. "De Congolezen reageerden wat wantrouwend op de Eritreeërs”, weet ze. “De Eritreeërs dragen in de kerk allemaal een wit gewaad, en als ze bidden knielen ze op de grond. Daarbij doen ze hun schoenen uit. 'Het zijn moslims!', zeiden de Congolezen toen ze dat zagen." Het misverstand was snel uit de wereld, maar dat de vijf groepen kerkgangers aan elkaar moeten wennen geldt nog steeds. De Eritreeërs bijvoorbeeld gebruiken het gebouw op zaterdagmorgen. Stipt om 13.00 uur moeten ze de kerkzaal leeg opleveren aan de Syriërs, die de kerk 's middags gebruiken. "Dat geeft nogal eens wat spanning", weet Melis. "De Eritreeërs zijn niet zo van de klok."
“Werelden die normaal gesproken gescheiden zijn, waren vandaag even bij elkaar”
Samen eten
De dienst van deze zondag is de eerste waar een formeel overleg met de migrantengemeenten aan voorafging. Dat leidde tot de gezamenlijke dienst met twee voorgangers, en een gezamenlijke maaltijd na afloop. Alle begin is moeilijk, blijkt als de dienst begint. Van de 200 kerkgangers zijn er hooguit 20 afkomstig uit Syrië en Eritrea, en 1 uit Congo. De rest van het publiek bestaat uit Hollandse 65-plussers. Tijdens de maaltijd na afloop komen de verhoudingen wat meer in evenwicht.
Maar zover is het nog niet. Ds. Kriekaard nodigt Shadi Haddad naar voren die met zijn vrouw Yara de kartrekker van de Syrische bijeenkomsten in de Vierhovenkerk is. Zijn contact met de kerk begon al snel na zijn aankomst uit Syrië, in 2017. Een aantal keer bezocht hij een stichting die nieuwkomers begeleidt. Die stichting werkt vanuit de Vierhovenkerk. Zo kwam Haddad de kerk binnen. Hij leerde diaken Hennie Melis kennen. Ze merkte dat hij christen is en veel andere Syriërs kent. “Het contact met Hennie en de andere kerkenraadsleden is open en hartelijk”, vertelt Haddad. “Ik voelde me welkom. Toen we op zaterdagmiddag het gebouw gingen gebruiken, werden we niet behandeld als huurders maar als broeders en zusters. Dat geeft een goed gevoel, daardoor voelen we ons ook verantwoordelijk voor het gebouw. Deze kerk is ook óns huis.”
Geen complimentje
Samen met ds. Kriekaard behandelt Haddad in deze dienst de gelijkenis uit Matteüs, van de kaars op de korenmaat en het zout dat smaak brengt. Haddad concentreert zich op het beeld van de kaars. “Jezus zegt: u bent het licht van de wereld. Dat is niet een complimentje voor wie we zijn”, legt Haddad uit. “Het legt juist een zware last op onze schouders. U moet branden en smelten voor deze wereld, zegt Jezus eigenlijk. Hij moet groeien, ik minder worden, zoals Johannes zegt. Dat kan verdrietig of moeilijk zijn.”
Een mooie uitleg, zegt dominee Kriekaard er later over. “Wij associëren religiositeit en spiritualiteit vaak met iets prettigs, iets comfortabels. De kerkdienst op zondagmorgen wordt
dan vooral een moment om even tot rust te komen. Wat Shadi benadrukt is: geloven kost ook wat, en het vraagt wat van je om ook in weerbarstige tijden te blijven geloven, als het donker is. Een dag nadat Shadi dit bij ons zei was er de enorme aardbeving in Syrië en Turkije. Ik dacht: nu moeten we echt iets doen voor hem en voor zijn land. Onze diakenen zijn meteen met hem in overleg gegaan om steun te verlenen aan gezinnen in de regio waar hij vandaan komt.”
Met het kinderkoortje van zijn gemeente brengt Haddad tijdens de dienst ook nog een indrukwekkend Byzantijns lied ten gehore. Even is het alsof we niet in Delft zijn maar in een kerk ergens in Syrië. Een Eritrees jongerenkoor, waarvan de leden in de loop van de dienst binnendruppelden, zingt vervolgens drie liederen uit hún religieuze traditie.
“We delen het geloof in één God, de beleving is anders”
Oost en West
“Dit was een bijzondere ontmoeting tussen Oost en West”, sluit ds. Kriekaard de dienst af. “Werelden die normaal gesproken gescheiden zijn, waren vandaag even bij elkaar.” Voor de aanwezigen krijgt de ontmoeting nu echt vorm: de Eritreeërs, Syriërs en Nederlanders drinken koffie en thee met elkaar. Jopie en Lenie, twee zeventigers uit de Vierhovengemeente, bekijken alles vanuit een hoek van de zaal terwijl ze genieten van wat een Midden-Oosterse variant op de Hollandse oliebol lijkt. “Fijn om mee te maken, deze dienst”, zegt Lenie. Jopie: “Het is de eerste keer dat ik de Eritreeërs en de Syriërs zag. Ik kom hier nooit op zaterdag.” Lenie: “We delen het geloof in één God, de beleving is anders.” Jopie: “Apart zoals mensen uit andere culturen staan te klappen en te zingen.” Lenie: “Ik had wel mee willen klappen!”
De kerk geeft structuur
Congolees Roberto Lubanza Dio zit vlak bij Lenie en Jopie aan de koffie. Hij is voorganger in de Genade Gods-kerk. “We komen hier sinds 2018 bij elkaar”, vertelt hij. “Inmiddels zijn we met 15 mensen. Het is fijn om te merken dat we hier welkom zijn. Op zondagmiddag als we onze eigen bijeenkomst hebben, maar ook nu in deze samenkomst.” Iets verderop zit de 22-jarige Dejen uit Eritrea. Hij heeft speciale, witte kleren aan, zoals alle Eritrese jongeren. Dejen werkt in de installatietechniek en gaat ook nog naar school. De kerk geeft jongeren zoals hij structuur, vertelt hij. “Eritrese jongeren die niet naar de kerk gaan, zijn vaak verslaafd aan alcohol, ze werken niet. Wij roken en drinken niet, en we zijn druk met school en werk. Het geloof zorgt ervoor dat we beter leven.”
“Voor mij geldt: accenten sluiten elkaar niet uit, maar helpen juist om in gesprek te gaan”
God als Redder
In de liederen van het Eritrese jongerenkoor bezingen ze God als Redder. ‘O God van vrede, laat ons niet achter, zie ons niet over het hoofd, maar red ons', is de liedtekst. In veel Nederlandse kerken is dat meer iets van vroeger: mensen die geloven dat ze gered moeten worden van het oordeel. Hoe luistert ds. Kriekaard hiernaar? “Voor mij geldt: accenten sluiten elkaar niet uit, maar helpen juist om in gesprek te gaan”, reageert hij. ‘Het lied deed mij denken aan het drempelgebed in onze diensten waarin we ook even stilstaan en onszelf de vraag stellen: wie ben ik tegenover God? Ik luister ook naar zo’n lied in de wetenschap dat sommige Eritrese jongeren net de gevaarlijke tocht over de Middellandse Zee achter de rug hebben. In het licht van hun verhalen krijgt een lied over redding een heel andere dimensie.”
Kriekaard waardeert het accent dat de migrantenchristenen inbrengen. “Dat de kerk redding en verlossing biedt, daar kijken wij vaak westers-individualistisch naar. In de Eritrese
gemeenschap is het geloof heel collectief. En iets vanzelfsprekends. Ik zie dat ook terug in de Bijbel. Verlossing gaat over het hele leven.”
Vijf tips uit de Vierhovenkerk over contact met migrantenchristen
- Schenk vertrouwen, bijvoorbeeld door voorgangers ook een plek te geven tijdens de verkondiging.
- Behandel migranten niet als gasten of huurders, maar als medebroeders en -zusters.
Accepteer culturele verschillen en wind je niet op over een andere omgang met 'tijd'. - Eet samen en leer elkaar zo op een spontane manier kennen.
- Stel je kerk open voor welzijnsorganisaties die zich op migranten richten; het verlaagt de drempel om in contact te komen.
Petrus sprak eerder met Teklemaryam, begeleider van de jongerengroep van de Eritrese Abune Andreaskerk, die op zaterdagochtend in de Vierhoven kerkt:
Tekst: Auke Schouwstra | Beeld: Niek Stam
