Hoe zit het met jouw rechtvaardigheidsgevoel? Als iemand voordringt bij de kassa, zeg je daar dan iets van? Ga je terug naar de supermarkt als je later thuis op het bonnetje ziet dat je te veel hebt betaald? Het is niet fijn als dat soort dingen gebeuren. En dan zegt Jezus: ‘de laatsten zullen de eersten zijn en de eersten de laatsten’. Dat klinkt niet echt rechtvaardig. Wat moeten we daarmee?
Allemaal hetzelfde loon
Jezus vertelt voorafgaand aan die uitspraak een verhaal over dagloners. Mensen zonder vast contract die werk zoeken. Een landheer vraagt aan het begin van de dag een aantal mensen om voor hem te werken en spreekt een salaris af. Later op de dag haalt hij op verschillende tijden nog meer dagloners op. Als ze allemaal klaar zijn met hun werk krijgen ze hun loon. Dat blijkt voor alle werkers even hoog. De werkers van het eerste uur protesteren; ze vinden het oneerlijk - zij hebben veel langer gewerkt voor hetzelfde loon. Toch hebben ze precies gekregen waar ze om hadden gevraagd. De landheer reageert dan ook door te vragen of hij niet zelf mag bepalen wat hij met zijn geld doet en of het kwaad bloed zet dat hij goed doet.
Vergelijken
Wij mensen vergelijken graag en zijn snel jaloers. Op iemands huis, auto, uiterlijk, geloof, talenten en ga zo maar door. Omdat de ander meer heeft of meer krijgt. Het voelt niet eerlijk. Helemaal niet als iemand er weinig voor heeft gedaan. Rechtvaardig is voor ons krijgen wat iemand toekomt of verdient. Maar de rechtvaardigheid van God wordt bepaald door genade. Je krijgt meer dan je verdient. En dat krijgen we omdat God niet vergelijkt maar liefheeft.
Jezus’ liefde wordt niet bepaald door wat wij doen maar door wat Hij heeft gedaan aan het kruis. Hij stierf om ons alles te geven wat we nodig hebben, en dat geldt voor iedereen. In het koninkrijk van God telt iedereen mee. Of je God nu al je hele leven kent of pas op je sterfbed. Of je nu veel hebt of weinig. Geniet van Gods genade en vergelijk niet.
In Zuid-Afrika zag ik regelmatig dagloners. Ze stonden naast de weg in de hoop dat ze zouden worden opgepikt om wat geld te verdienen. Met vaak 30 mensen renden ze op een pick-up af die een paar mensen op kwam halen. Velen bleven teleurgesteld achter, baalden dat er geen werk voor hen was. In het verhaal van Jezus is dat precies wat de mensen zeggen als de landheer vraagt waarom ze er de hele dag zonder werk staan.
Genade is voor iedereen
Als ik het verhaal vanuit die Zuid-Afrikaanse ervaring lees, dan besef ik dat het niet gaat om mensen die niet willen werken. Het is niet hun fout dat ze geen werk hebben, net zo goed als het niet de verdienste is van die eerste werkers dat ze werden uitgekozen om te werken. Zoals wij mensen ook alles wat we hebben, ontvangen van God. Als we werk hebben, een huis, geld, dan is dat genade. Vanuit dat perspectief gun je de ander als het goed is ook dat wat jij hebt. Maar als je meent dat je zelf van alles hebt verdiend en recht hebt op een goed leven, op subsidies, op liefde, op aandacht, op een goede plek, dan is de tekst ook een waarschuwing: je kunt dan de laatste zijn. De laatste die begrijpt wat genade is. Want genade geldt altijd voor iedereen en is niet afhankelijk van wat jij wel of niet doet. En juist iemand die als laatste komt kan dat vaak als eerste begrijpen.
Uit genade leven
Als je de eerste wilt zijn, zorgt dat ervoor dat je alleen gericht bent op jezelf. Er staat immers niemand voor je. En zo zijn wij mensen niet bedoeld. Uit genade leven mogen we samen doen. Een rechtvaardigheidsgevoel dat enkel gericht is op jezelf brengt je nergens. Dus als je de volgende keer bij de kassa staat, kun je misschien iemand spontaan voor laten gaan. En als je kunt kiezen voor een koopje of een eerlijke prijs, is het goed om erover na te denken wat beter is voor iedereen. Op die manier kunnen we iets van Gods genade zien.
Deze overdenking van Almatine Leene was op 23 september 2023 te zien in NederlandZingt.
