November is de maand van gedenken. Op 2 november met Allerzielen, wanneer de Rooms-Katholieke kerk – en steeds meer protestantse gemeenten – de overledenen gedenken. En eind november met de Gedachtenis- of Eeuwigheidszondag wanneer met name protestanten stilstaan bij de mensen die gemist worden. Niet alleen in kerken, ook in zorginstellingen, uitvaartcentra en op begraafplaatsen klinken hun namen en worden lichtjes aangestoken. Er zijn steeds meer plekken en momenten om samen onze overleden dierbaren te gedenken.
Kleine rituelen
Je hoeft natuurlijk niet de deur uit om stil te staan bij jouw gemis. Ook thuis zijn er tal van manieren om je partner, je kind, vader of moeder, broer, zus of vriend te gedenken. Vaak zie ik bij mensen thuis een klein gedenkhoekje: een foto, een kaarsje voor hem of haar en soms nog andere betekenisvolle voorwerpen. Elke ochtend wordt het kaarsje aangestoken, soms met een ‘goedemorgen’ of andere woorden. En elke avond weer uitgeblazen. Zo zijn er dagelijks minstens twee momenten om letterlijk even stil te staan bij wie je zo mist. “Is het niet raar dat ik nog met hem praat?” vraagt een vrouw me. Nee, dat is niet raar. Het kan een klein en troostrijk ritueel zijn.
Een andere vrouw vertelt dat ze na het overlijden van haar man de flessen wijn wilde opruimen. In haar eentje wijn drinken zag ze zichzelf niet doen. Waarop een vriend haar zei: “Waarom niet? Dan kijk je even naar boven en dan proost je op hem.” Nu drinkt ze elke avond een glaasje wijn en zegt ze omhoogkijkend ‘proost’ tegen haar geliefde man.
“Rouwen is niet loslaten maar anders leren vasthouden.” (Manu Keirse)
Er kan veel
Je kunt veel zelf doen en bedenken. De een bladert graag door oude fotoboeken, de ander luistert naar de lievelingsmuziek van zijn of haar dierbare. Op belangrijke dagen, bijvoorbeeld haar geboortedag of zijn sterfdag, kun je een etentje organiseren voor vrienden of familie – met bijvoorbeeld zijn of haar lievelingseten – en samen herinneringen ophalen. Je kunt zijn favoriete bloemen in de tuin zaaien of planten.
Je kunt ook de hulp inroepen van een herinneringsspecialist. Herinneringsspecialisten is een netwerk van creatieve professionals die je helpen om herinneringen te bewaren. De een maakt van zijn oude leren jas een nieuwe tas voor jou zodat je hem letterlijk altijd bij je draagt. De ander maakt een warme deken of prachtig kussen van haar favoriete kledingstukken. Weer anderen tekenen zijn levensverhaal op (of helpen je om zelf dit levensverhaal te schrijven), creëren een gedicht over haar of maken een fotografisch stilleven van zijn dierbare spullen. Er kan zoveel meer dan je denkt!
Op je eigen manier
Er moet natuurlijk helemaal niets. Iedereen rouwt en gedenkt op zijn of haar eigen manier. Dat kan ook zonder voorwerpen, zonder rituelen. Met je tranen. Met je liefde. In de stilte. Waar het mij om gaat is dat onze overleden dierbaren niet verdwenen zijn. Ze maken nog steeds deel uit van ons leven. De Vlaamse rouwdeskundige Manu Keirse zegt het zo: “Rouwen is niet loslaten maar anders leren vasthouden.” En de vraag is wat jou in dit leerproces van anders vasthouden kan helpen. Ik wens je troost, creativiteit en moed toe om op jouw eigen unieke wijze te gedenken.
Lees ook:
