De jonge Dichter des Vaderlands Lieke Marsman (32) sloot haar Zomergastenavond af met een gedicht van de oude dichter Henriette Roland Holst (1869-1952). Lieke: "Als er één gedicht is dat samenvat wat ik wil zeggen met mijn gedichten, dan is dat dit vers:
De zachte krachten zullen zeker winnen
in 't eind - dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo 't zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen. (…)”
De volgende ochtend heb ik de schrijver en het gedicht op internet nagezocht. Henriette Roland Holst kwam van liberaal-christelijke huize, en was behalve een begaafd dichter ook politiek actief, als socialist en later als communist. Ze schuwde het gevecht niet.
Wat had ‘Rode Jet’ - zo luidde haar bijnaam - met zachte krachten? Zij was een strijder. Vocht voor de rechten van arbeiders, jongeren en vrouwen. Zij schreef de Nederlandse tekst voor het socialistische strijdlied 'De Internationale': ‘Ontwaakt, verworpenen der aarde.'
Haar wereld was een wereld in strijd. Twee wereldoorlogen maakte zij mee. In de loop van 1918, toen de Eerste Wereldoorlog nog volop gaande was, en miljoenen jonge mensen het leven verloren in de loopgraven, schreef zij haar bekende gedicht over de zachte krachten.
Het gedicht geeft te denken. Is het niet naïef te veronderstellen dat uiteindelijk de zachte krachten zeker zullen winnen? Terwijl je een felle politieke strijd voert. Er geweld is in wereld en samenleving. Er allesvernietigende oorlogen zijn.
'In alle tijden en op alle plaatsen zoeken mensen houvast in de dingen die zij niet zien'
En, niet minder belangrijk, in het eigen leven van alledag. Zij leed aan depressies, anorexia, hartziektes. Op 22-jarige leeftijd verloor zij met een auto-ongeluk zowel haar vader als haar jongere zus. Henriette Roland Holst moet een groot geloof hebben gehad in zachte krachten.
Zoals Lieke Marsman nu. Ook zij maakt harde krachten mee: onlangs verloor zij een arm en schouder aan een zeldzame vorm van kraakbeenkanker. Zij verwacht meer ledematen te verliezen. Toch ziet zij de zachte krachten als samenvatting van haar dichtwerk.
In alle tijden en op alle plaatsen zoeken mensen houvast in de dingen die zij niet zien. De tweeënhalfduizend jaar oude psalmdichter, die door een diep dal gaat, zingt: De Heer is mijn herder, mij ontbreekt niets. De apostel Paulus die in vervolging, gevangenschap en ontbering leeft, schrijft: Zo blijven dan geloof, hoop en liefde, maar de meeste van deze is de liefde.
Zo houden de socialistische dichter uit de vorige eeuw en de huidige Dichter des Vaderlands zich beiden in hun harde leven vast aan zachte krachten.
Misschien is het geheim van zo’n geloof, christelijk of niet, dat het uiteindelijk niet gaat over de wereld, of de samenleving. Maar dat het gaat over jezelf. ‘In mijzelf, in mijn eigen leven, zullen de zachte krachten zeker winnen.’
Het gedicht van de oude Roland Holst, opgebloeid in de jonge Marsman, is een geschenk voor het leven. Wat je er ook van maakt, wat je ook overkomt.
