In de negentiende eeuw hebben verschillende groepen in de Nederlandse Hervormde Kerk moeite met de vrijzinnigheid en de 'leervrijheid' in de kerk. Vrijzinnige protestantse gelovigen maken zich op hun beurt zorgen over de grote invloed van de orthodoxie. Als reactie op de oprichting van de Confessionele Vereniging in 1864 pleiten zij juist voor een vrijere manier van geloven: niet gestuurd door dogma’s en zekerheden, maar door de zoektocht, de vragen die mensen hebben.
Verlichting
Ze omarmen het denken van de Verlichting, nieuwe ontdekkingen van de wetenschap en staan open voor ontwikkelingen in de cultuur en de samenleving. Het hoort in de kerk te gaan om het welzijn van de mens, omzien naar elkaar. In 1870 richten ze de Nederlandse Protestanten Bond op, een vereniging voor mensen uit (en buiten) alle kerken die ‘modern-godsdienstig’ zijn. Dankzij de vrijzinnigen gaat in 1926 de Vrijzinnig Protestantsche Radio-Omroep (VPRO) van start. Tegenwoordig heet de bond Vrijzinnigen Nederland.
Geen dogma's
In 1913 ontstaat ook de landelijke Vereniging van Vrijzinnige Hervormden. Ook zij zien de Bijbel niet als het letterlijke Woord van God, en ook zij willen af van de dogma’s van de orthodoxie. Maar zij willen in het bijzonder dat daar ruimte voor blijft en komt binnen de Nederlandse Hervormde Kerk.
Als de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in 2004 fuseren tot de Protestantse Kerk in Nederland, noemen ze zich Vereniging van Vrijzinnige Protestanten in Nederland. Zij noemt zich een "beweging voor eigentijds geloven".
Deze tekst is afkomstig uit de Canon van het Nederlandse protestantisme. Je kunt het boek hier bestellen.
Afbeelding: kerkraam met de 'ongelovige' Thomas die eerst de wonden van Jezus wil voelen voordat hij gelooft dat Jezus is opgest
