“Door de coronaperiode ben ik m’n sociale skills een beetje verleerd. Ik weet niet meer zo goed hoe ik me in een gesprek moet mengen.” Het is zondagmiddag en in het voormalige jeugdhonk van de Protestantse Gemeente Bergen op Zoom zitten Ruben, Lukas en Bas. Alle drie twintigers, student en makers van de podcast De Zin. Vandaag wordt de zevende aflevering opgenomen, over de serie lockdowns en wat die met jongeren hebben gedaan. De jongens hebben het onderwerp ter plekke bedacht, brainstormen even en zetten dan hun microfoons aan. Meteen ontspint zich een geanimeerd gesprek, afwisselend humoristisch en serieus, lichtvoetig en diepzinnig. Lukas herkent wat Ruben zegt over het verleren van sociale skills: “Ja! Flirten lukt me ook niet meer. Ik heb er ook geen behoefte aan. Met een vreemd iemand zitten praten, ik heb er helemaal geen zin in.”
Traditionele vorm
Ruben en Lukas horen officieel bij de Protestantse Gemeente Bergen op Zoom, maar komen allang niet meer in de kerk. Bas is een vriend van Lukas. Hun podcastserie startte een paar maanden geleden en was een idee van henzelf. Dat is precies waar de gemeente naar op zoek is: ideeën van jongeren, over hoe zij denken dat de kerk voor hen van betekenis kan zijn. Die mindset - de jonge generatie voorop, luisteren naar wat zij wil - is een bewuste keuze en, eerlijk is eerlijk, uit nood geboren. “Toen wij eind jaren ‘90 in deze gemeente kwamen, zaten er veel jonge gezinnen in de kerk”, zegt scriba Eric van der Geer. “Er was een grote kindernevendienst en een actieve jeugdgroep die elke vrijdagavond bij elkaar kwam in het jeugdhonk. Op kerstavond was er een gezinsdienst, dan zat de kerk bomvol. In de afgelopen 20 jaar is de hele jonge generatie verdwenen. Mensen worden steeds drukker en willen de zondagochtend aan het gezin besteden. En laten we er niet omheen draaien: de traditionele vorm van kerk-zijn spreekt jongeren niet meer aan.”
De gemeente heeft dit eerlijk onder ogen gezien en toen eind 2018 de voorbereidingen voor het beleidsplan 2020-2024 begonnen, kregen jongeren daarin een prominente plaats. Vanuit een legaat kon een jongerenwerker worden aangesteld: Paulien Honkoop. Begin vorig jaar ging zij aan de slag. Haar opdracht: weer verbinding leggen tussen de kerk en jongeren. Daarbij mocht ze out of the box denken en buiten de gebaande paden gaan. Paulien sprak met allerlei gemeenteleden, van jong tot oud, en onderzocht waar de mogelijkheden voor verbinding liggen. Tijdens een van die gesprekken popte het idee van een podcast over zingeving op. “Een podcast past natuurlijk helemaal in de wereld van jongeren”, zegt Paulien. “Het leek Ruben, Lukas en Bas leuk om te doen, maar dan wel als het op hún manier kon: praten zoals je met je vrienden praat, of dat nu wel of niet past binnen de kaders van de kerk. De podcast bleek een succes en zorgt inderdaad voor verbinding.”
Handleiding
Dat bleek bijvoorbeeld tijdens een speciale dienst waarin de nieuwe bijbelvertaling (NBV21) werd geïntroduceerd. Ruben, Lukas en Bas namen toen een aflevering van hun podcast op tijdens de viering. Onderwerp: de Bijbel. “Ze vertelden dat ze er niet zoveel mee hebben”, zegt Eric. “Een van de jongens vergeleek de Bijbel met een handleiding van een telefoon: als je een nieuwe telefoon koopt, ga je gewoon zelf ontdekken hoe ‘ie werkt. Je pakt de handleiding er pas bij als je er écht niet uitkomt. De openheid van de jongens werd door gemeenteleden enorm gewaardeerd. Zelf heb ik tegen ze gezegd dat ik graag eens verder met ze wil praten. Misschien doen we dat wel in een nieuwe aflevering van hun podcast.”
Eigen draai
Ondertussen is de aflevering over lockdowns klaar. De jongens nemen even pauze in de kerkzaal. Ruben gaat achter de piano zitten en speelt wat voor de vuist weg. Bas wil best wat tips delen over hoe hij denkt dat de kerk aansprekender voor jongeren kan zijn. “Ik denk dat mensen, ook jongeren, altijd behoefte houden om bij elkaar te komen. Om saamhorigheid te ervaren en stil te staan bij levensvragen. Maar ik denk dat het niet meer werkt om dat altijd op een vaste plek - in een kerk - en in de huidige vorm te doen. Daarbij: mijn beeld van de kerk is dat je daar te horen krijgt hoe het moet: zó is het! Ik zou willen dat er meer ruimte is voor een eigen draai, zonder dat je meteen het gevoel krijgt dat je er dan niet bij hoort. Al die verschillende kerkelijke stromingen zouden er voor mij niet hoeven te zijn. Zolang je kernwaarden dezelfde zijn, zou er in één kerk ruimte voor allerlei ideeën en meningen moeten kunnen zijn.”
Verschillende generaties
Jongeren terugkrijgen in de kerkdienst is voor Eric van der Geer helemaal geen doelstelling. “Ik wil graag dat jongeren zich thuis en veilig voelen in de kerk. Dat hoeft niet in de viering te zijn. Veel belangrijker vind ik dat de kerk een plek is waar ze met hun vragen en ervaringen naartoe willen. Ik geloof ook echt dat de kerk daarvoor de plek is. Naar voetbal ga je om te voetballen, naar muziek om muziek te maken. De kerk is de plek voor levensvragen. En die hebben we allemaal, jongeren ook. Verschillende generaties kunnen daarin veel voor elkaar betekenen.”
“Ik vind het mooi om te zien hoe iets wat misschien voor de fun begon inderdaad voor nieuwe lijntjes tussen de verschillende generaties zorgt. En een plek - in de kerk! - biedt waar jongeren over levensthema’s kunnen praten”, zegt Paulien. Ruben is het daarmee eens: “We voeren hier gesprekken die je op een vrijdagavond in de kroeg nooit zult hebben. Wanneer ga je daar nou een uur lang praten over bijvoorbeeld liefde, of religie, of geluk? Terwijl het wel fijn is om het daarover te kunnen hebben. Ik vind dat een mooie functie van de kerk: een plek waar je over alles kunt praten en dan nooit gek wordt aangekeken.”
Het is tijd voor nóg een aflevering van podcast De Zin. Er kunnen er best twee op één zondagmiddag worden opgenomen. De jongens zijn immers ook lang niet elk weekend in Bergen op Zoom. Paulien helpt nadenken waarover het zou kunnen gaan: “Wat was in de afgelopen week een onderwerp waarover jullie over hebben nagedacht?” Het antwoord is snel duidelijk: polarisatie. De microfoons gaan weer aan.
Tekst: Mathilde Schouwstra | Beeld: Niek Stam
