Toen in maart 2020 de eerste coronalockdown werd afgekondigd, betekende dat voor gelovigen dat zij van het ene op het andere moment niet meer fysiek naar de kerk konden. Nooit eerder in de recente geschiedenis was het zo lang onmogelijk om een kerkdienst bij te wonen. Dat was voor protestanten een schok, maar voor rooms-katholieken mogelijk nog meer. Niet deel kunnen nemen aan de mis, geen deel hebben aan de Eucharistie, voor gelovige rooms-katholieken is dat een zwaar gemis. Veel parochies gingen, net als veel protestantse kerken, over tot het online uitzenden van de mis.
Een tocht naar binnen
Zo ook de Nicolaasparochie in Amsterdam, de thuiskerk van schrijver Willem Jan Otten. Al snel merkte de schrijver dat de online vieringen voor hem geen volwaardige vervanging waren van het zelf aanwezig zijn bij de mis. In een interview beschreef hij dat toeschouwer zijn van iets intiems als de Eucharistie hem het gevoel gaf dat je in de slaapkamer van je ouders kijkt. Om het gemis van de mis vorm te geven, zette hij zich daarom op zondagochtend achter zijn bureau en schreef bij elke zondag van het kerkelijk jaar een korte overdenking. De overdenkingen werden gepubliceerd in Het Katholiek Nieuwsblad en zijn nu gebundeld. Op de achterflap van het boek wordt het een ‘tocht naar binnen, dwars door alle 52 zondagen van het jaar’ genoemd. Otten had al langer het plan om eens zo’n boek te schrijven, de coronatijd bood hem die gelegenheid.
Verlangen naar God
Soms lees je een boek waarvan bijna elke pagina ontroert. Dit is zo’n boek. Willem Jan Otten trad zo’n 20 jaar geleden toe tot de Rooms-katholieke Kerk. Dat deed destijds het nodige stof opwaaien: een intellectueel, een gevierd schrijver, die toetreedt tot een conservatief bolwerk. In dit boek proef je de weg die Otten in die 20 jaar heeft afgelegd. Hij laat de lezer kennismaken met de diepte van zijn geloof, met zijn verlangen naar God die een mysterie blijft en toch nabij komt, zonder dat het een zoet en lievig verhaal wordt.
Mysterie van het evangelie
De korte overdenkingen ontroeren. En meer nog, ze verheugen vanwege de herkenning: een medegelovige die in staat is iets te benoemen en te beschrijven van het mysterie van het evangelie. Als geen ander kan Otten geloof en poëzie verbinden, dat komt binnen. Daarbij schuwt hij de moeilijke thema’s niet. Moeilijke vragen worden benoemd, soms worden ze beantwoord, maar vaker nog worden ze gelaten voor wat ze zijn: moeilijke vragen zonder makkelijke antwoorden. Daar spreekt een grote eerlijkheid uit. Otten is zich heel goed bewust van de cultuur waarin zijn woorden klinken, van de toenemende vervreemding in de samenleving als het gaat om God en geloof, van de afstand tussen de wereld van geloven en de wereld van ongeloof.
Een weg van missen
Het boek van Otten, dat hij zelf heel treffend ‘een ommetje door de eeuwigheid’ noemt, begint op Beloken Pasen, de tweede zondag na Pasen. Hij schrijft: Het kwam erop neer dat je je in het eerste jaar van de pandemie op de Pasen ging voorbereiden door je van Pasen te onthouden. Vanuit dit vertrekpunt neemt Otten de lezer vervolgens mee door het hele kerkelijk jaar: Het begint met missen: de weg van het geloof is een weg van missen.
Elke dag een stukje
Zondagmorgen, over het missen van God is een boek om als een dagboek te gebruiken. De 52 hoofdstukken lenen zich ervoor om zorgvuldig te lezen, om te bemediteren, om je te laten aanzetten tot gebed en stilte. Het is niet een boek om achter elkaar door te lezen, dan mis je de diepte en de subtiliteit en bovenal de liefde voor God; Vader, Zoon en Heilige Geest die van elke pagina opspringt.
Intiem boek
Willem Jan Otten geeft met dit boek een indrukwekkende getuigenis van zijn geloofsweg en van de rijkdom die hij heeft gevonden in de Rooms-katholieke Kerk. Het is, ook voor protestanten, een verheugend, verrijkend en intiem boek.
Willem Jan Otten: Zondagmorgen. Over het missen van God, uitgeverij Skandalon Halewijn
