Éric-Emmanuel Schmitt is een Frans-Belgische schrijver die in 1960 geboren werd in Lyon en sinds 2002 in Brussel woont. Schmitt studeerde filosofie aan de Sorbonne in Parijs. De novelles uit zijn 'Cyclus van het onzichtbare' zijn in meer dan 32 talen vertaald, waaronder Milarepa, Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran, Oscar en oma Rozerood en Het kind van Noach. Wereldwijd zijn er meer dan 10 miljoen exemplaren verkocht, waarvan ruim honderdduizend in Nederland en Vlaanderen.
De twee nog niet in het Nederlands vertaalde boeken die ik heb opgevist zijn La nuit de feu, (De nacht van het vuur) uit 2015 en Le défi de Jerusalem (De nederlaag van Jeruzalem) uit 2023.
Religieuze ontdekkingstocht
Waarom boeken bespreken die nog niet te lezen zijn voor alle Nederlandstalige lezers? Dat heeft alles te maken met de thematiek die Schmitt in deze autobiografische boeken bespreekt. Het zijn twee boeken waarin we iets zien oplichten van zijn religieuze ontdekkingstocht. Een bijzondere en een boeiende tocht, zeker voor een Franse intellectueel met een stevige verankering in een niet-religieuze bedding. Hij komt uit een milieu waarin het ‘not done’ is om te geloven in God.
Herboren en veranderd
In La nuit de feu beschrijft Schmitt zijn reis door de woestijn van Algerije als hij 28 jaar is. Hij gaat er met een bevriende regisseur naartoe om onderzoek te doen naar Charles de Foucauld, Frans soldaat, ontdekkingsreiziger en trappist. De bedoeling is om een film over hem te maken. Schmitt is dan bezig met een succesvolle loopbaan in de wetenschap, maar heeft het gevoel op een doodlopende weg te zijn. Op een gegeven moment raakt Schmitt los van de groep met wie hij de tocht maakt. In een doorwaakte nacht, waarin hij probeert in de woestijn de groep terug te vinden, een levensgevaarlijke onderneming, heeft hij een Godsontmoeting. Schmitt ervaart God, net als zijn landgenoot Pascal, als een brandend vuur. Het brandende vuur omvat hem en doet hem voelen, begrijpen en … geloven.
Na deze ervaring voelt Schmitt zich herboren en voorgoed veranderd. Hij, de Franse intellectueel, is niet langer een atheïst, maar een gelovig mens. Hij gelooft in de God van het jodendom, het christendom en de islam.
Op pelgrimage
In Le défi de Jerusalem, dat acht jaar later verschijnt, wordt de levensveranderende Godservaring in de woestijn verder ingevuld. Op een dag krijgt Schmitt een telefoontje van paus Franciscus die hem vraagt naar Rome te komen. Schmitt krijgt van het Vaticaan de opdracht om op pelgrimage te gaan naar het beloofde land en daar een boek over te schrijven. Een opdracht die Schmitt aanneemt, al heeft hij zo zijn bedenkingen bij alle vrome poespas die bij zo’n pelgrimage aanwezig kan zijn.
Haast lijfelijke ontmoeting
Als de reis begint moet Schmitt zijn best doen om de pelgrimage niet alleen van buitenaf te bekijken. Hij vindt het moeilijk te participeren in wat er gebeurt op de verschillende plaatsen die verbonden zijn met het leven van Jezus. Tot hij in de Heilige Grafkerk komt. Tot zijn verbijstering heeft hij daar een haast lijfelijke ontmoeting met Jezus. Hij voelt ‘de warmte, de geur van zijn lichaam’ en diens ‘liefdevolle blik’ die op hem rust. Dit brengt hem totaal van slag. Zijn nog niet ingevulde geloof, ontstaan door de ontmoeting in de woestijn, krijgt nu een lichaam. In Jezus blijkt de liefde van God, het vuur van God, heel dichtbij te komen. In de hoofdstukken erna beschrijft Schmitt hoe hij in Jeruzalem de Kruisweg loopt. In de opeenvolgende staties wordt de diepe verbinding met Jezus, die begon in de grafkerk, nog verder uitgediept.
Ook deze reis zal Schmitt blijvend veranderen. Hij schrijft: ‘Mijn christendom is geen vorm van kennis, maar een manier om te leven in wat mijn verstand negeert. Altijd tastend mijn weg zoekend, zij het met steeds meer licht. Dankzij het christendom baan ik me een weg door een bos, de obscure menselijke conditie. Altijd rondkijkend op deze weg, zij het met steeds meer licht … “
God roept ieder mens
Bij het lezen van deze twee boeken moest ik denken aan Willem-Jan Otten. In Nederland het voorbeeld van een intellectueel die zich bekeerde tot het christendom en ging geloven in Jezus. Ook iemand die, net als Schmitt, uit een intellectuele kring komt waarin geloven niet bon ton is.
De boeken van Schmitt zijn mooi om te lezen en hoopgevend. God blijft mensen aanspreken, midden in hun leven, ook als de wereld waarin zij leven vol van ongeloof is. Ook als de rol van de kerk steeds kleiner wordt, is daar steeds weer de stem van God die ieder mens roept.
Éric-Emmanuel Schmitt heeft die stem verstaan. En nu maar hopen dat de boeken snel vertaald worden.
