De moderne theologen - perspectieven op de 21e eeuw, onder redactie van Marcel Poorthuis en Wilken Veen, uitgeverij Boom.
Er kleeft een risico aan een overzichtsboek waarin de 90 meest vooraanstaande, hedendaagse, internationale theologen beschreven worden. Het risico dat er een theoloog ontbreekt die voor de lezer van dit boek belangrijk is. De theoloog die je als lezer meteen opzoekt, en dan niet vindt. Voor mij is dat de Britse theoloog Tom Wright. Voor hem geen plaatsje in dit mooie boek, samengesteld door Marcel Poorthuis en Wilken Veen. Het zou flauw zijn om het boek dan maar meteen terzijde te leggen. Dat doet geen recht aan het lijvige en boeiende werk. Bovendien houdt het te weinig rekening met de onmogelijkheid van het samenstellen van een naslagwerk dat iedereen tevreden zal stellen.
Theologie bruist …
Geen lemma over Tom Wright dus. Wat treft de lezer van dit boek wel aan? De samenstellers geven in hun voorwoord aan dat we van hen een overzicht krijgen van theologen die in de laatste 40 jaar nog actief waren. In dezelfde inleiding spreken zij hun verdriet uit over het verdwijnen van veel theologische faculteiten in Europa, terwijl de theologie zelf bruisender dan ooit is geworden. Niet zozeer in Europa, maar wel in Azië, Afrika, Zuid-Amerika en in de interreligieuze dialogen tussen verschillende godsdiensten. De grote theologische namen van voor de Tweede Wereldoorlog, of van kort daarna, tref je in dit boek niet aan.
In 12 pagina's schetsen ze de factoren die hebben bijgedragen aan de explosie van wereldwijde theologische creativiteit
… en is veelvormig geworden
Ik houd van naslagwerken, in mijn theologische boekenkast zijn er meerdere te vinden. Dit boek zou een plaatsje kunnen krijgen bij de andere naslagwerken. Toch hoort het daar ook weer niet helemaal thuis. Dat komt door de interessante inleiding waarin Poorthuis en Veen erin slagen om, in een voor theologen gering aantal pagina’s, een beeld te schetsen van de staat van de theologie van de afgelopen 40 jaar. In 12 pagina’s schetsen zij de factoren die hebben bijgedragen aan de explosie van wereldwijde theologische creativiteit. De Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging, de dekolonisatie met in haar kielzog de postkoloniale theologie, de verhouding tussen theologie en natuurwetenschappen, en het besef dat de kloof tussen kerk en wereld overbrugd moet worden, zorgen ervoor dat theologie opbloeit op onverwachte plaatsen en daarmee veelvormig is geworden. Wat ook opvalt, constateren zij, is dat secularisatie weliswaar tot een afname van religieus engagement leidt maar ook tot een toename van religieus pluralisme. Dat maakt, volgens de auteurs, een radicale herbezinning op de grondslagen van de theologie noodzakelijk. Voor een gewone gemeentepredikant, zoals ik dat zelf ben, kan die veelvormigheid leiden tot een gevoel van overdonderd worden. Waar te beginnen met lezen, wie dan te lezen, en hoe voorkom ik als theoloog dat ik in een eigen veilige bubbel - om maar eens een modieus woord te gebruiken - blijf steken?
Het besef dat de kloof tussen kerk en wereld overbrugd moet worden, zorgen ervoor dat theologie opbloeit op onverwachte plaatsen
Kennismaken
Dit boek is een goed begin om kort kennis te maken met de veelkleurige theologische wereld. Wat betreft de radicale herbezinning ben ik wat minder overtuigd dan de auteurs van dit boek. De constatering dat de theologie zich ontwikkelt, hoeft nog niet te betekenen dat de grondslagen van de theologie radicaal anders moeten worden.
Het omvangrijke boek valt uiteen in twee delen. In het eerste deel wordt een aantal theologen, per categorie, al klinkt die term wat merkwaardig, besproken. Zo komen de Anglicaanse theologen, de rooms-katholieke theologen na Vaticanum II, protestantse theologen, oosters-orthodoxe theologen, en ook joodse en islamitische denkers aan bod. Tot mijn grote vreugde staat bij de joodse denkers rabbijn Jonathan Sacks, bekend van zijn inspirerende en prachtige boeken over de Pentateuch, vermeld. Van elke theoloog is een korte biografie, een wat uitgebreidere duiding van de theologische denkbeelden, en een kort tekstfragment uit een van de werken van de betreffende theoloog opgenomen. Een mooie manier om kort en krachtig kennis te maken. Het tweede deel van het boek is thematisch van opzet. Theologen worden geplaatst in de interreligieuze dialoog of in categorieën als Black Theology, Afrikaanse theologen en nog veel andere.
Buiten mijn blikveld
Dit is een mooi, lijvig werk, dat ik nog regelmatig op zal slaan om kort kennis te kunnen maken met een hedendaagse theoloog, vooral met theologen buiten mijn directe blikveld. Het blijft jammer van Tom Wright, maar je kunt niet alles hebben. Gelukkig hebben we Jonathan Sacks nog.
