Een jaar lang was Kees van Ekris, net begonnen als secretaris van de Protestantse Kerk in Nederland, op stap door ons land en door onze cultuur. In zijn rol als Theoloog des vaderlands (nu: Theoloog der Nederlanden) trok hij telkens een dag op met bekende en onbekende landgenoten. Hij sprak hen op hun leef- en werkplek: de politiek, de sport, het theater, het laboratorium, de kantoren van de Zuidas en de soupkitchen in de Bijlmer.
Lange tocht
Hij bezocht deze mensen en plekken om zich onder te dompelen in de maatschappelijke vraagstukken die spelen. Hij vond mythische plekken en stelde de vraag: speelt de magie van het geloof hier ook een rol? Zo maakte hij een lange tocht langs interessante mensen die midden in de cultuur staan. Hij bevroeg ze, en raakte verwonderd en onder de indruk van de dilemma’s is hun werk en leven.
Ontdekkersplezier
Is het dan geen loodzwaar boek geworden waar thema’s als migratie en kunstmatige intelligentie, suïcide en techniek aan de orde komen? Nee. Het is wel een ernstig boek, maar het ontdekkersplezier dat Van Ekris beleeft, spat er op elke bladzij van af. Moeiteloos springt hij van het politiek beladen thema migratie naar film, literatuur en filosofie. Zo gaat hij het gesprek aan met een migrantenpastor en met Martin Buber over ontmoeting en ontheemd zijn.
Moderne mythen
Van Ekris toont een grote belezenheid zonder pedant te worden. En dat komt vooral omdat hij zijn gesprekspartners het volle pond geeft. Hij zoekt met hen naar de kracht en het gevaar van mythische verhalen. Want dat de westerse wereld sterk geseculariseerd is, betekent nog niet dat mensen nergens meer in geloven.
Een mythe is een sterk verhaal dat je kan inspireren, ja zelfs betoveren. Maar het kan je ook gijzelen zoals bij complottheorieën. Denk niet dat techniek, economie of wetenschap de mythe overbodig hebben gemaakt. Het is de verdienste dat Van Ekris de mythen in het moderne leven opspoort, benoemt en verbindt met de magie van geloven.
Persoonlijke zoektocht
Het boek leest aangenaam en is helder van taal. Aanstekelijk is het ook, omdat het geloof laat zien als een echte ontmoeting van mens tot mens. Mooi is ook hoe Van Ekris zichzelf inbrengt en bevraagt. Het boek is ook een persoonlijke zoektocht.
In gesprek met Samuel Lee, collega theoloog des vaderlands en migrant, bedenkt Van Ekris dat er genoeg dynamiek in zijn leven zit. Hij heeft veel gereisd, is nieuwsgierig, weet wat het is om in andere culturen te leven. “Toch erger ik me vaak aan de mindset van de gesettelde die ik in mezelf ontwaar. Ik kan erover zeuren dat ik geen huis kan kopen en te krap woon. Maar des te gesettelder ik ben, des te afgestompter wordt mijn onderscheidingsvermogen, merk ik. Helderheid van geest, scherp zien waar welke machten een cultuur verwonden, vind je eerder bij gemarginaliseerden dan bij mensen in al te comfortabele levens.”
Ben ook ik niet te veel ingekapseld geraakt in mijn eigen, zelfvoldane leven? ‘Ik vergat dat ik op doorreis was’ schrijft de Hilversumse dichteres Mieke van Zonneveld.
Aanrader
Als je weer iets wil proeven van de pelgrimsreis die het leven is, als je weer het avontuur van actueel geloven wilt ontdekken, als je weer wat handvatten zoekt voor een goed gesprek met tijdgenoten, dan is dit boek een aanrader. Levende theologie die magisch is.
Kees van Ekris. De magie van het geloof. Theologie over bezieling en betovering. Utrecht, KokBoekencentrum Uitgevers, 2025. ISBN 9789043541954, € 26.99.
