In februari 2021 verscheen de Samenleesbijbel junior 52 stappen. Deze kinderbijbel is een variant op de eerdere Samenleesbijbel junior. We treffen er 52 vooral bekende bijbelverhalen aan, verteld door Corien Oranje. Daarnaast prachtige illustraties van Wendelien van de Erve. Opvallend bij deze bijbel voor jonge gezinnen zijn de bouwstenen bij elk van de 52 ‘stappen’: enkele kernzinnen die kinderen vanaf ca. 6 jaar zelf kunnen lezen, gespreksvragen die aansluiten bij de belevingswereld van kinderen van 4 tot 7 jaar, Bijbelse weetjes en een idee voor een activiteit om samen te doen.
Afgewogen keuze
In veel huishoudens staan misschien kinderbijbels waar vaders en moeders of opa’s en oma’s ooit zelf uit werden voorgelezen. Verder verschijnen er jaarlijks nogal wat nieuwe bijbels. Vrijwel elke boekwinkel heeft kinderbijbels in allerlei soorten en maten. Als je zelf een kinderbijbel ter hand wil nemen - om te gebruiken in je gezin of met je kleinkinderen, in het kinderwerk van je kerk of gemeente, of als leerkracht in de klas - hoe maak je dan een afgewogen keuze?
Als je een kinderbijbel zoekt is het een goede eerste stap om in een (al dan niet christelijke) boekwinkel gewoon eens wat kinderbijbels open te slaan om een goede eerste indruk te krijgen. En om te vergelijken. Bij het kiezen van een kinderbijbel zijn er een paar punten om op te letten.
1. Vertaling of vertelling?
Maakt de kinderbijbel gebruik van een bijbelvertaling of is het een navertelling? Sommige uitgevers van kinderbijbels gebruiken een eenvoudige bijbelvertaling, zoals de ‘Bijbel in Gewone Taal’. Zelfs de aloude ‘Kijkbijbel’ is tekstueel gezien een vereenvoudigde bijbelvertaling. Sommige kinderbijbels zijn hervertellingen van de schrijvers, en daarmee hun persoonlijk gekleurde interpretaties.
Bij beide keuzes zijn voor- en nadelen te bedenken. Vertalingen staan dichter bij de grondteksten. Gebruikers beschouwen een kinderbijbel met gebruik van een vertaling wellicht als ‘zuiverder’. Daar staat tegenover dat ze verder af staan van de belevingswereld van kinderen, alleen al omdat ze een grotere of moeilijker woordenschat gebruiken.
Bij navertellingen is dat precies andersom: ze staan vaak veel dichter bij de belevingswereld van kinderen. Maar daarbij volgen ze de grondtekst minder trouw; het kan voorkomen dat gebruikers de interpretatie van de auteur niet delen.
2. De geloofsovertuigingen van de auteur
Een kinderbijbel laat zien welke geloofsovertuigingen de auteur heeft. Herkennen gebruikers zich daarin? Wat voor Godsbeeld en mensbeeld heeft de auteur? Het maakt nogal uit of de auteur kinderen vooral wil overtuigen van het verlossende werk van Jezus Christus en daar ook bij de Oudtestamentische verhalen al op vooruit grijpt. Of dat de auteur bijvoorbeeld eenvoudigweg een aantal Bijbelse verhalen wil introduceren ter kennismaking.
Meer formeel gezegd: de manier waarop de auteur over God, Bijbel en mensen denkt, is bepalend voor zijn of haar ‘vertelkader’. Ruwweg treffen we in kinderbijbels drie soorten vertelkaders aan:
- De Bijbel gaat over een verbond tussen God en mensen.
- De Bijbel is een bron van persoonlijk geloof.
- De Bijbel is een godsdienstig boek.
3. De verteltrant
Hoe spreekt de auteur kinderen aan? Is het taalgebruik in de kinderbijbel bijvoorbeeld moraliserend, populair, informatief of meeslepend? Wat voor kindbeeld hanteert de schrijver, en – dat staat meestal aangegeven op het omslag of in de inleiding – op welke leeftijdscategorie richt de auteur zich?
4. Selectie van verhalen
In vrijwel elke kinderbijbel staat slechts een beperkte selectie van de Bijbelse verhalen. Onderling verschillen kinderbijbels in welke selectie is gekozen. Vind je het verhaal van het sterven van Jezus Christus aan het Kruis essentieel, ook in een kinderbijbel? Kijk dan of dit erin staat. Of vind je juist dat je kind niet op jonge leeftijd geconfronteerd moet worden met de marteldood van Jezus? Wat voor evenwicht zoek je tussen Oudtestamentische en Nieuwtestamentische verhalen? Verwacht je in de kinderbijbel ook de verhalen van Hemelvaart, Pinksteren en de zendingsreizen van Paulus?
5. Illustraties
Zoals bij alle kinderboeken wil het oog ook wat. Illustraties zijn bij kinderbijbels minstens zo belangrijk als de tekst. Hoe ziet de kinderbijbel eruit? Maar ook: hoe verbeeldt de illustrator de verhalen? Zijn het – plat gezegd – eenvoudigweg de plaatjes bij de praatjes, of vertellen ze een eigen verhaal? Zijn ze oubollig of hip? Zijn er bijvoorbeeld leuke extra details te zien waardoor de kinderbijbel ook bij tweede of derde lezing opnieuw verrast? Zijn de illustraties vanuit het perspectief en de belangstelling van het kind getekend? Zijn de Bijbelse personages klassiek vormgegeven qua kleding en schoeisel, of juist heel modern? Soms geven illustraties veel ruimte voor de eigen verbeelding, soms zijn het simpelweg ‘plaatjes bij de praatjes’.
6. De gebruiksmogelijkheden
Ten slotte: hoe valt de kinderbijbel te gebruiken: is deze vooral bedoeld als voorleesbijbel of nodigt het kinderen uit om zélf te gaan lezen? En zijn er ook verwerkingsopdrachten te doen?
De Samenleesbijbel
De Samenleesbijbel junior 52 stappen omvat 52 hervertellingen van bijbelverhalen (inclusief andere teksten zoals enkele psalmen), door Corien Oranje geschreven. De auteur lijkt de Bijbel vooral te zien als een bron voor persoonlijk geloof. Ze spreekt de kinderen op een heldere, directe manier aan, zeker in de diverse opdrachten en verwerkingsvormen bij de verhalen. Soms informatief, soms wat speelser; de taal is vrolijk en serieus.
De selectie van bijbelverhalen is al een stuk uitgebreider dan de eerdere editie uit 2018, die slechts 30 verhalen telde. Maar toch: als je gewend bent er elke dag uit te lezen, ben je er snel doorheen. En, zoals bij zo veel kinderbijbels, zorgt de beperkte selectie ervoor dat de verhalen wat geïsoleerd blijven. Zo lezen we wel het opstandingsverhaal maar ontbreekt het lijden en sterven van Jezus. Volwassenen kunnen er nog altijd zélf voor kiezen om bepaalde verhalen nog niet voor te lezen totdat de kinderen wat ouder zijn, maar dan hoeven deze verhalen toch niet bij voorbaat te ontbreken?
De illustraties van Wendelien van de Erve zijn vrolijk en fris. De Bijbelse personages worden qua kleding en schoeisel ‘Bijbels’ weergegeven, maar door de verfrissende kleuren oogt het toch modern. Het is overigens niet zo dat de illustraties een eigen verhaal naast het verhaal vertellen.
Elk bijbelverhaal beslaat twee tegenover elkaar liggende pagina’s. Elk verhaal wordt omgeven met heel korte achtergrondinformatie, vragen, een spel en opdrachten die je bijvoorbeeld als gezin kunt doen en waardoor het verhaal concreet kan gaan leven. En waardoor deze bijbel als voorleesbijbel, als zelfleesbijbel én als werkboek met tal van verwerkingsvormen te gebruiken is.
Mooi opstapje
Al met al is de Samenleesbijbel junior 52 stappen een mooi opstapje voor wie met jonge kinderen (vanaf ca. groep 1) de Bijbel wil verkennen. Ik gun de gebruikers daarbij, als ze wat ouder zijn geworden, een vervolg met de ‘echte’ Samenleesbijbel (NBG, 2015).
