Je kunt in alle stilte naar muziek luisteren als je troost zoekt. Of een wandeling maken langs het strand. Of in gesprek gaan met mensen die ons ‘voorbeelden voorhouden van wat het betekent om door te gaan, en door te gaan, ondanks alles’. Dit citaat komt uit het boek ‘Troost. Als licht in donkere tijden’, geschreven door romanschrijver en essayist Michael Ignatieff. Het is een mooie bundel met 17 portretten van mensen (allemaal mannen!) en hun zoektocht naar troost, van het boek Job, de visie van Karl Marx, de muziek van Mahler, de teksten van Primo Levi en de boeken van Camus tot aan de brieven van Václav Havel.
Het deed me goed deze persoonlijke portretten te lezen en te ontdekken dat er mensen zijn geweest die hetzelfde hebben meegemaakt, en geworsteld hebben met de vraag naar zin in donkere tijden. Mensen die troost zochten, niet vonden en toch weer wel. Het is geen boek met goedkope troost. Integendeel: ‘We kunnen niet leven in hoop zonder ook rekening te houden met de dood, of met verlies en mislukking.’ Dus vertroosting is geen berusting, het is het gevecht aangaan met het leven, met je lot en je laten inspireren door anderen. Dit boek doet dat op een zeer aansprekende manier. Ignatieff is een boeiend schrijver.
Het boek raakte mij ook als 70-plusser. Na alle portretten komt de schrijver met een ontboezeming. Naarmate hij ouder is geworden is er tenminste één valse troost weggevallen: ‘Het idee (…) dat ik een passe-partout voor een vrije doorgang door het leven bezat. Je realiseert je dat de passe-partout moet worden ingeleverd en dat er in ieder geval een deur voor je ligt die niet opengaat.’ Ik sta daar ook steeds vaker bij stil. Het houdt een keer op. De troost zit ‘m dan in het feit dat het tot je doordringt dat je ‘samen met anderen in een gemeenschappelijk lot verbonden bent’. Je bent dan wel niet speciaal, maar je hoort er wel bij.
Maar dat seniorengetob weegt niet op tegen alles wat in sommige portretten naar voren komt. Wat kan leed diep gaan. En troost ver te zoeken.
Zolang mogen wij ons net als Job in de Bijbel (en daar hoef je net als de schrijver niet gelovig voor te zijn) leren volharden en ons best doen om de zin van het ons leven te begrijpen. En niet zwijgen, maar net zo moedig zijn als ‘de man in lompen die zijn vuist naar de lucht durfde te heffen’.
Uitgeverij Cossee
€ 27,50
