Een stel dat trouwt, krijgt van iedereen wensen voor liefde en geluk. Voor gelovigen speelt de zegen van God daarnaast een onmisbare rol op de trouwdag. Hoe een trouwfeest wordt gevierd in de kerk en welke betekenis eraan wordt gegeven, is flink veranderd door de tijd heen.
Sacrament of niet?
Hoe God en de kerk een rol spelen op de trouwdag van christenen, verschilt nogal. In de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe traditie is het kerkelijk huwelijk een van de zeven sacramenten. In de kerk vindt de huwelijkssluiting plaats, het burgerlijk huwelijk is maar een administratieve formaliteit.
Luther vond het huwelijk juist een wereldlijke aangelegenheid en dus géén sacrament. In zijn ‘Trouwboekje’, een publicatie uit 1529, schrijft hij: “Wij laten aan iedere stad en aan ieder land zijn eigen gebruik en gewoonte, zoals deze uitgeoefend worden.” Wat voor rol speelt de kerk dan? Daarover schrijft hij het volgende: “Begeert men echter van ons dat wij dit voor of in de kerk inzegenen, dan zijn wij verplicht om dit te doen.”
Eerst trouwen voor de wet
Verschillende protestantse kerken in Nederland gaan in de eeuwen na de Reformatie verschillend om met de status van het kerkelijk huwelijk. In 1795-1796 wordt het burgerlijk huwelijk ingesteld. Het staat nu wettelijk vast dat het burgerlijk huwelijk boven de trouwceremonie in de kerk gaat. Daarom trouw je ook niet in de kerk, maar laat je er je huwelijk inzegenen. Deze inzegening mag zelfs niet plaatsvinden vóór het koppel is getrouwd voor de wet. Dit doet natuurlijk niets af aan de betekenis van de kerkelijke inzegening. Veel gelovigen ervaren die als een van de belangrijkste onderdelen van hun trouwdag.
Gedegen voorbereiding
Hoe bereidt een protestants stel zich voor op het huwelijk? In sommige kerken is het de gewoonte om huwelijkscatechese te volgen, andere gemeenten bieden een Pre-Marriage Course aan. Tijdens zo’n cursus of catechese onderzoeken stellen die gaan trouwen de Bijbelse kijk op het huwelijk en gaan ze samen in gesprek over hun verwachtingen van het getrouwde leven.
Voorafgaand aan de kerkelijke inzegening voeren ze daarnaast een gesprek met de voorganger over hun relatie met elkaar en met God, en over de vorm en inhoud van de kerkelijke huwelijksbevestiging.
Witte jurk
De bruid draagt op haar trouwdag meestal een witte jurk, wat – zo denken velen – staat voor reinheid en zuiverheid. Dit zou passen binnen de traditionele christelijke visie dat seks – het tot ‘één vlees’ worden – pas zou moeten plaatsvinden nadat bruid en bruidegom getrouwd zijn.
Toch komt de gewoonte om een witte jurk te dragen oorspronkelijk niet hiervandaan. Vroeger was het de gewoonte om in zwart of een andere donkere kleur te trouwen. De Engelse koningin Victoria brengt daar in 1840 verandering in. Zij trouwt in oogverblindend wit met veel kant, dat krijgt al snel enthousiaste navolging.
Zegen als kern
De huwelijksinzegening is in een protestantse kerk vaak een feestelijke gebeurtenis. De keus van psalmen, liederen of andere muziek is vaak persoonlijk. Eén psalm ontbreekt bijna nooit: Psalm 134:3, ‘Dat ’s HEEREN zegen op u daal’ (in de oude berijming).
De zegen van God, na onder andere de lezing van het huwelijksformulier, vormt de kern van de liturgie. Terwijl het bruidspaar knielt en de voorganger hen zegent in Gods naam, zingt de gemeente deze lofpsalm.
Binnen de protestantse kerken worden veel verschillende huwelijksformulieren gebruikt, van de klassieke versie uit 1566 van Willem Farel tot en met een meer hedendaagse versie uit het Dienstboek van de Protestantse Kerk. Het bruidspaar spreekt of beaamt (persoonlijke) trouwgeloften en wisselt ringen uit. Traditioneel komt de trouwring bij protestanten in Nederland om de rechter ringvinger.
Licht op het pad
Een bijzonder gebruik, in zowel een protestantse als rooms-katholieke trouwdienst, is de uitreiking van de huwelijksbijbel. Hoe lang dit al gebeurt is niet bekend, wél is de symboliek helder: direct na de huwelijksbevestiging krijg je het meest waardevolle geschenk – Gods Woord – zodat dat een licht op het pad van de pasgetrouwden kan zijn.
Beeld: Teuntje Fleur
