Deze tentoonstelling van Kees van Dongen is te zien in Singer Laren tot 7 mei 2023.
Zaal na zaal springt de kleur je tegemoet in de overzichtstentoonstelling van het werk van de Nederlandse Schilder Kees van Dongen, in museum Singer Laren. Kleurige, krachtige schilderijen uit alle perioden van zijn lange schildersbestaan nodigen uit om eens goed te kijken. Niet iedereen zal de naam van deze schilder kennen. Toch wordt zijn werk gezien als van gelijk niveau als dat van zijn tijdgenoten Picasso, Cézanne en Gauguin, schilders met wie hij omging in Parijs en met wie hij samen exposeerde.
‘Ik ga beroemd worden’
Hoe komt een Nederlandse schilder die opgroeide in het Rotterdamse Delfshaven, terecht bij de grote schilders van de Avant-garde? Van Dongen had zijn atelier een tijdje naast het atelier van de Spaanse meesterschilder Picasso. Zijn schilderijen worden als net zo vernieuwend gezien als de schilderijen van Monet en Braque. De schilder zelf had zijn faam al voorzien. In zijn jonge leven zei hij zei: ‘Let maar op, ik ga beroemd worden.’ En zo geschiedde. Deze tentoonstelling laat zien hoe de gang van Delfshaven naar het mondaine Parijs gemaakt werd.
Zeven zalen
De tentoonstelling in Singer Laren is verdeeld over zeven zalen die chronologisch het werk van Van Dongen laten zien. In elke zaal het thema waar de schilder zich in de betreffende periode mee bezighield en de bijpassende werken. Van ‘tekenkunst en engagement’ naar ‘Debuut in Parijs’, ‘Doorbraak’, ‘Durf en Verleiding’, via ‘Exotisme’ en ‘Vrijheid’ aankomend in ‘Roem en Imago’. De audiotour, via je mobiel te beluisteren, houdt de teksten lekker beknopt. Niet elk museum kan de verleiding van eindeloze monologen van curatoren weerstaan, Singer gelukkig wel. De tour helpt bij het begrijpen van de achtergrond van de schilder, en van de doeken en tekeningen die te zien zijn.
Maatschappijkritiek
Kees van Dongen werd in 1877 in Delfshaven geboren. Van 1892 tot 1895 werkte hij daar in de mouterij van zijn vader. Na zijn avondopleiding aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam ging hij werken als illustrator. In de avonduren tekende hij mee in de modelklas van de Academie. Zijn werk viel op. Eerst had hij een grote affiniteit met de gewone mensen en lag de nadruk van zijn werk op tekeningen. Schilderijen vond hij slechts toegankelijk voor een select gezelschap, tekeningen voor iedereen. Ook in de keuze voor wat hij tekende en schilderde ging zijn belangstelling naar de arbeider, het arme revue-danseresje, en kleurrijke maar arme, mannen en vrouwen. Opvallend is een zelfportret uit die tijd, waarin hij zichzelf afbeeldt als een anarchist met grote baard. Hij uitte zo kritiek op de maatschappij. Donker van kleur zijn de schilderijen van zijn omgeving in Delfshaven. De kleur in zijn werk verscheen pas toen hij er in 1897 voor koos om naar Parijs te vertrekken. Daar legde hij zich meer toe op het schilderen. Uit de beginperiode in Parijs zijn ook de tedere portretten van zijn vriendin, en later echtgenote, Guus Preitinger en dochtertje Guusje. In 1905 beleefde de schilder een doorbraak in Parijs, dat zorgde voor solo-exposities en exposities met andere Avant-garde-schilders.
Societyschilder
In Parijs verhuisde Van Dongen verschillende keren, zowel van atelier als van woonhuis. Ook ging hij op reis om in Normandië te schilderen, en verder van huis, in Marokko en Spanje. Sevilla was een grote inspiratiebron voor de schilder. De doeken in de zaal ‘Exotisme’ getuigen daarvan. Het zijn prachtige werken, vooral het schilderij van de zwarte bokser Jack Johnson en dat van een gesluierde vrouw trekken de aandacht. In het persoonlijke leven van de schilder waren ook de nodige bewegingen waar te nemen. Het eerste huwelijk van de schilder strandde onder ander door de Eerste Wereldoorlog, waardoor Guus en Guusje in Nederland verbleven en van Dongen, noodgedwongen, in Parijs. Met zijn nieuwe vriendin Jasmy, Lea Gabrielle Jacob, betrok hij steeds mooiere huizen. In 1953 trouwde Van Dongen met zijn derde vrouw, Marie Claire Huguen, maar het contact met Jasmy bleef ook bestaan. Van Dongen kreeg steeds meer succes en ontwikkelde zich tot een societyschilder. Langzamerhand verdween de maatschappijkritiek en de aandacht voor de gewone mensen uit zijn werk. Dat de societyportretten het overnamen, voelt een beetje als verlies. In 1968 overleed Kees van Dongen.
Mensen recht doen
Zoals wel vaker in musea zijn het in het Singer vooral oudere bezoekers die het werk van Kees van Dongen komen bekijken. Dat is jammer, ook voor jongere kijkers is dit mooi en toegankelijk werk. De twintiger die ik bij mij had was aangenaam getroffen door de tentoonstelling. Schoonheid en levendigheid door prachtige kleuren, gecombineerd met vrolijkheid, dat is wat ik aantref in het werk van Kees van Dongen. Direct religieus is zijn werk niet, maar er is in zijn leven en werk zeker sprake van engagement. Het meest sympathiek is dat in zijn vroege werk, in zijn solidariteit met de mensen aan de onderkant van de samenleving. Maar ook later is de poging om mensen recht te doen in de manier waarop hij hen afbeeldt terug te vinden.
Dit is een mooie, compacte tentoonstelling om kennis te maken met een getalenteerde Nederlandse schilder die mogelijk in het buitenland bekender is dan in eigen land. Ga vooral door de week naar het Singer. In het weekend is het er, ondanks het reserveren van een tijdslot, erg druk.
Lees ook:
