Van huis uit is Madelon religiewetenschapper. Een aantal jaar geleden werd ze vanuit haar rol als coördinator bij SKIN (Samen Kerk in Nederland) gevraagd om als conservator internationale kerken parttime aan de slag te gaan bij Museum Catharijneconvent. Het is geen toeval dat de tentoonstelling deze zomer is: deze sluit het herdenkingsjaar slavernijverleden af en laat een nieuw geluid horen.
Verdeelde meningen
‘Aanvankelijk wilden protestanten niets te maken hebben met slavernij, want dat zagen ze als iets katholieks’, vertelt Madelon. ‘Maar toen ze verschillende plantages onder hun bewind kregen, leerden ze al gauw dat dit economisch gezien alleen rendabel was met de inzet van slavenarbeid.’ Toch riep dit in eerste instantie veel vragen op. Zo dacht men lang na of slaafgemaakten bekeerd moesten worden en of een christen wel slaafgemaakt mocht zijn. Daarnaast was er discussie of een (protestantse) christen zich met slavernij en slavenhandel mocht inlaten. De meningen daarover waren flink verdeeld. Ook theologen, predikanten en kerken namen verschillende posities in over dit vraagstuk.
Dubbele historie
‘Op basis van de Bijbel waren mensen voor of tegen slavernij. Er werden argumenten gevonden voor beide kanten van het verhaal. Daar zit vandaag de dag ook een les in voor mensen die zich nog steeds laten inspireren door de Bijbel: hoe ga je met zo’n boek om? Het christendom is gebruikt om slavernij te legitimeren, maar heeft ook het verzet ertegen geïnspireerd. Wat dat betreft is het een heel dubbele historie’, vertelt Madelon. Ze hoopt dat de tentoonstelling mensen helpt om kritisch naar zichzelf te kijken. ‘Er zijn heel veel manieren om de Bijbel te interpreteren, maar we moeten oppassen dat we dingen niet als vanzelfsprekend aannemen.’
Eervolle uitdaging
Erover praten met anderen is een manier voor Madelon om zelf om te gaan met de zwaarte van het thema. De eerste keer dat ze een presentatie moest geven over dit onderwerp, besefte ze dat het helemaal niet leuk was om hierover te delen. ‘Aan de andere kant is het juist mooi dat ik dit verhaal mag vertellen. Ik voel een bepaalde verantwoordelijkheid om het verhaal recht te doen. Het roept veel gevoelens op bij mensen. Daar op een zorgvuldige manier mee omgaan, vind ik een heel mooie en eervolle uitdaging.’
De verhalen in de tentoonstelling van mensen die onafhankelijk van geest waren en hun eigen geweten volgden, inspireren Madelon. Vaak gingen zij tegen de stroom van de meerderheidsopinie van toen in, ondanks dat dat gevolgen kon hebben voor hun persoonlijke leven. ‘Het is vaak makkelijk om met de meerderheid mee te gaan. In dit geval leverde het economisch gezien ook nog eens iets op. Deze verhalen zetten je stil bij het feit dat je niet blindelings met dingen mee moet doen alleen omdat iedereen dat doet.’
Hedendaagse kunst
Bijzonder aan de tentoonstelling is dat hedendaagse kunst een grote rol speelt. Historische bronnen zijn over het algemeen redelijk eenzijdig en qua perspectief vaak westers. ‘Daarom hebben we hedendaagse kunstenaars gevraagd om de historische bronnen te bevragen door nieuw werk te produceren waarin ze reflecteren op dit verleden.’ De kunstenaars hebben zelf vrijwel allemaal roots in gemeenschappen van nazaten van slaafgemaakten. Op die manier worden verschillende perspectieven ingebracht. ‘Er zit door de hele tentoonstelling een bepaalde kritische reflectie die bezoekers hopelijk aan het denken zet over vragen als wat we hier nu van vinden en mee moeten.’
‘Ik denk dat ik het ongemak van dit onderwerp zelf al heel snel gevoeld heb. Maar dat hoort erbij. Het is een ongemakkelijke geschiedenis. Dat gevoel is juist ook een signaal voor mij’, vertelt Madelon. Daarom probeert ze dit juist aan te grijpen als een manier om zich te verdiepen en kritisch naar haar eigen blik te kijken. Ze hoopt dat bezoekers hetzelfde ervaren. ‘We hopen dat mensen zich uitgenodigd voelen om de historie te bevragen en hun eigen blik daarop aan te vullen. Sommige onderwerpen zijn taboe of ervaren mensen als moeilijk te bespreken. Het is mooi als de tentoonstelling het gesprek over dit onderwerp versoepelt.’
De tentoonstelling Christendom en slavernij. Een Nederlands verhaal is vanaf 29 juni te zien. Bekijk ook de gesprekshandleiding bij deze tentoonstelling.
Beeld en tekst: Hannah Kasteleijn
