Deze meditatie sprak scriba ds. René de Reuver uit tijdens de kapelviering die de EO op zondag 29 maart uitzond op NPO2.
Deze zondag, twee weken voor het paasfeest, is Zondag Judica: doe mij recht. Die naam verwijst naar Psalm 43, het lied van een verslagen en een bedroefd mens. Alles zit tegen en hij weet eigenlijk nog maar één uitweg. Hij roept tot God: doe mij recht! Hij verlangt ernaar om weer vrijuit te kunnen gaan. Weer samen met anderen te kunnen zingen.
Zo kunnen ook wij ernaar verlangen, juist in deze tijd, om weer vrijuit te kunnen gaan, te kunnen zingen, samen met anderen. Maar we houden afstand. Anderhalve meter. We kunnen niet bij elkaar komen. En dat doet zeer.
Een collega schreef een variatie op een bekend nieuw liedLees en beluister hier het hele lied: 'Stil is de straat': Met het oog op deze tijd. Een prachtig gedicht. Ik lees drie coupletten aan u voor. Het refrein ervan is een appel, een roep tot God:
Stil is de straat. Overal
mensen in huizen verdwenen,
even een luide sirene -
stil is de straat overal.
Mensen zijn bang overal
Ieder op afstand gehouden:
ben je niet ziek of verkouden?
Mensen zijn bang overal.
En dan, als een refrein:
Komt er, God, een nieuwe morgen
als een teken van uw trouw,
worden wij bevrijd van zorgen?
God, kom gauw.
Rouw
Vandaag wordt in veel lege, stille kerken het bijbelgedeelte gelezen waarin het gaat over het verlies van een geliefde. De rouw, het verdriet is tastbaar.
We herkennen het in onze tijd maar al te goed. Het sterftecijfer van mensen die ten gevolge van het coronavirus overleden zijn loopt alleen maar op en wordt hoger en hoger. En achter dat cijfer staan zoveel gezinnen, mensen met verdriet, leegte, gemis. De dood is zo verdrietig. Zeker als je dan ook nog geen afscheid kunt nemen.
Hoevelen zijn er in onze wereld niet, die stil, alleen overlijden? Hun overlijden wordt niet geteld. Denk aan de daklozen in Amerika, ten gevolge van het coronavirus extra kwetsbaar. Als zij overlijden worden ze niet geteld. Of die eenzame thuis die niemand kent. Die door niemand geteld wordt. Of die vluchteling op z'n zwerftocht naar een beter bestaan in de Middellandse Zee of waar ook. Overleden, niet geteld.
De dood is hard, maakt je verdrietig en stil en ontredderd. Daar gaat het over vanmorgen, ook in die bijbelwoorden die ik u nu voorlees uit Johannes 11. Een vriend van Jezus is gestorven. Het gedeelte waar ik begin te lezen is hij al lang en breed begraven. En dan zegt een van de zussen van de overledene, Martha, tegen Jezus:
‘Als u hier geweest was, Heer, zou mijn broer niet gestorven zijn. Maar zelfs nu weet ik dat God u alles zal geven wat u vraagt.’ Jezus zei: ‘Je broer zal uit de dood opstaan.’ ‘Ja’, zei Martha, ‘ik weet dat hij bij de opstanding op de laatste dag zal opstaan.’ Maar Jezus zei: ‘Ik ben de opstanding en het leven. Wie in mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft, en ieder die leeft en in mij gelooft zal nooit sterven. Geloof je dat?’
Geloof je dat? Vertrouw je me? Dat vraagt Jezus aan Martha en haar zus Maria. Twee verslagen vrouwen, met een mengeling van emoties van verdriet en van leegte. En ook van boosheid: waarom is Jezus niet eerder gekomen? Dan had hij het wellicht kunnen voorkomen, de dood van hun broer, van zijn vriend, van Lazarus.
Vertrouw je me, vraagt Jezus. Dat als je mij volgt, mij vertrouwt, het leven sterker is dan de dood. Om dat te illustreren, is Jezus er nu pas. Niet toen Lazarus nog leefde, maar nu, midden in het verdriet. Midden in de rouw. En Jezus loopt er niet omheen, maar hij komt er middenin. Hij blijft niet op een afstand, veilig, om zelf niet besmet te raken, maar hij komt er middenin. In ons verdriet, in onze rouw, in de gebrokenheid van ons leven. Die we deze dagen volop herkennen, in verpleeghuizen, in ziekenhuizen, in huiskamers, aan sterfbedden.
Jezus blijft niet op een afstand, maar hij komt dichtbij. En hij gaat naar het graf van Lazarus, de mensen stuwen om hem heen, duwen en lopen tegen hem aan. En er staat dat Jezus eigenlijk vevgeïrriteerd, boos, emotioneel wordt door alles wat hij ziet, wat hij meemaakt. We lezen zelfs de kortste tekst uit de Bijbel… dat hij in tranen uitbarst. Jezus weent. Emoties overvallen hem bij het graf van Lazarus.
Waarom? Om twee redenen volgens mij. Allereerst: Hij is ontzet als hij ziet wat een macht de dood is. Wij mensen zijn daar niet tegen opgewassen. De macht van de dood heeft vat op ons allemaal. Jezus ziet hoe zijn mensen eronder lijden en er stuk aan gaan. En hij is er ontzet over. Het raakt hem diep vanbinnen.
En ten tweede: hij ziet het verdriet van Martha en Maria. Hun verdriet is zijn verdriet. Hij is ons in alles nabij, ook in ons verdriet en onze verslagenheid. En het raakt hem tot diep in zijn ziel. En zo gaat hij naar het graf toe, diep geëmotioneerd.
Daar roept hij, schreeuwt hij uit: ‘Lazarus, kom naar buiten!’
En Lazarus strompelt naar buiten. Gewikkeld in doeken. Een wonder, zeker. Maar geen mirakel. Het is eigenlijk een soort gecodeerde boodschap. Je moet die woorden, die zinnen ontcijferen, om de betekenis ervan te vatten.
Deze betekenis: Jezus komt midden in het lijden en de dood van ons mensen. Zijn stem reikt verder dan het graf. Zijn nabijheid houdt niet op bij de grens van de dood. Zie maar wat er gebeurt met Lazarus: hij komt naar buiten.
Op weg
We gaan op weg naar Pasen. Over twee weken vieren we het uitbundig: dat Jezus sterker is dan de dood.
Maar nu op weg ernaartoe, door het donker heen, horen we het Evangelie. Jezus gaat niet om het lijden heen, maar hij staat er middenin. Daarin is hij ons nabij. En zijn stem reikt verder dan het graf. Zijn nabijheid houdt niet op bij de dood.
Zo gaat hij ons voor, door het donker, op weg naar Pasen.
Lees ook de meditatie bij zondag 22 maart:
